Meteorolojik Hadiseler (99 Hadise) Ve Havacılık İçin Önemi
Kitabın VI I. bölümünde meteorolojik hadiselerin tanımları, çeşitleri ve raporlama biçimleri ile havacılık açısından önemi ele alınmıştır.
Ölçüm ve gözlem sonucu elde edilen veri ve bilgilerin raporlanması ve dağıtımı için uluslararası standartlar geliştirilmiş olup bu raporlamada kullanılmak üzere 99 meteorolojik olay tanımı yapılmış, bu hadiseler için ayrıca semboller de geliştirilmiş olup rakamlar uluslararası raporlama sisteminde, semboller ise meteorolojik haritalar ve diyagramlar üzerinde kullanılmaktadır.
Havacılık faaliyetleri bakımından, görüş engelleyici hava olayları ile başlayıp gök gürültülü sağanak yağış tipleri ile sona eren 40 –99 arası rakamların ifade ettiği hava hadiseleri önem taşımaktadır.
Sis: Hava içerisindeki su buharının, havanın soğuması ya da neminin daha da artarak yoğunlaşması ile meydana gelir. Sis durumunda tüm yönlerde görüş uzaklığı 1 km’nin altında, nispi nem ise %80’in üzerindedir. Havacılık amaçlı meteorolojik raporlamalarda sis “FG” ile ifade edilmektedir
Pus: Görüş mesafesinin havadaki mikroskobik su zerrecikleri ya da buz kristalleri nedeniyle azalmasına neden olan hava hadisesidir. Pus koşullarında görüş mesafesi 1 km’den fazla, 5 km’den düşüktür. Nispi nem ise %70’in üzerindedir. Havacılık amaçlı meteorolojik raporlamalarda sis “BR” simgesi ile ifade edilir.
Çisenti: Çapı 0.5 mm’den daha küçük, muntazam bir yapıya sahip ve çok yavaş ve hava içerisinde yüzerek yere düşen su damlacıklarından oluşan yağıştır. Çisenti genellikle sis ve düşük görüş uzaklığı ile beraber görülür ve stratus bulutundan meydana gelir. Havacılık amaçlı raporlamalarda "DZ" ile gösterilir.
Yağmur: Çapları 0,5 mm’den daha büyük olan su damlacıklarının bulutlardan yeryüzüne düşmesi yağmur olarak tanımlanmaktadır. Havacılık amaçlı raporlamalarda "RA" ile gösterilir. Sıvı haldeki yağışların en sık görüleni yağmurdur. Yağmur görüş mesafesinde daralmaya sebep olabileceğinden iniş ve kalkış durumlarında tehlike doğurabilir. Ayrıca pistte sebep olabileceği ıslaklık ve su birikintisi nedeniyle iniş esnasında risk oluşturabilir.
Kar: Parlak, beyaz, katı ve çoğu zaman altıgen şekle sahip, buz kristallerinden oluşan katı yağış tipidir. Atmosferdeki su buharının 0 0C’den daha düşük sıcaklıklarda donması durumunda oluşan buz kristallerinin bir araya gelmesiyle kar taneleri oluşur. Görüş mesafesini daraltması ve kanatlar üzerinde birikerek aerodinamik yapıyı bozması nedenleriyle havacılık açısından tehlike doğurabilir. Kar, havacılık amaçlı raporlamalarda "SN" ile gösterilir.
Sağanaklar: Kısa süren, ani başlayıp ani biten, yoğunluğu ani değişiklik gösteren ve süresi ile kıyaslandığında büyük miktarda yağış bırakan, gökyüzünde hızlı değişiklerin yaşandığı yağışlar sağanak olarak adlandırılmaktadır. Havacılık amaçlı raporlamalarda sağanak bir hadise tanımlayıcı olarak nitelendirilir ve “SH” ile ifade edilir. Hadise tanımlayıcı olması nedeniyle tek başına kullanılmaz.
Gök Gürültülü Sağanaklar: Bir bulutun içinde, iki bulut arasında ya da bulut ile yer arasında meydana gelen, kırık bir çizgi biçimindeki ışık olarak gözle görülebilen elektrik boşalması şimşek olarak adlandırılır. Bulut ile yer arasında oluşan en tehlikeli şimşek türüne ise yıldırım denmektedir.
Gök gürültüsü şimşek ile birlikte meydana gelen, patlamaya benzer keskin ve çok yüksek bir sestir. Şimşek ile gök gürültüsünün bir arada görülmesi olayına ise oraj adı verilmektedir. Orajın kaynağı havacılık faaliyetleri bakımından en tehlikeli bulut olan kümülünimbus (CB) bulutudur.
Havacılık amaçlı raporlamalarda yağışsız oraj için tek başına “TS” kullanılır. Oraj ile birlikte yağış görülmesi durumunda ilgili yağış hadisesinin kodu ile birlikte “TS” (TSRA gibi) ifadesi kullanılır.
Gök gürültülü sağanak yağışlı havalarda iniş ve kalkış yapmak rüzgar hızında ve yönündeki ani değişiklikler ve kuvvetli hamle sebepleriyle de oldukça tehlikelidir. İniş ve kalkış dışında uçuş sırasında da bir pilotun karşılaşabileceği en önemli hava olaylarından biri orajdır.
Dolu: Dolu, çapı genellikle 5 –50 mm arasında olan, sert buz topakları biçimindeki katı yağıştır. Küre, koni veya bazen de düzensiz şekillerde, genellikle birbiri üzerine yığılmış şeffaf kar biçimindeki buz halkalarından oluşmuş bir yapıya sahiptir. Kümülünimbus bulutlarında meydana gelen doluya özellikle sıcak mevsimlerde rastlanır. Havacılık amaçlı raporlamalarda "GR" ile gösterilir. Dolu, özellikle büyük boyutlu tanecikler biçiminde yağdığında uçak gövdesine ciddi zararlar verebilir.
Hadise Tanımlayıcılar: Havacılık faaliyetleri için önem arz eden, havaalanında ya da havaalanı yakınında gözlenen halihazır hava olaylarının raporlanması için uluslararası standartlara uygun olarak hadisenin şiddet belirteci, tanımlayıcısı ve hadisenin kendisinden oluşan bir kod bloğu kullanılır.
Meteorolojik hadisenin şiddeti hafif ise “eksi” işareti, şiddetli ise “artı” işareti kullanılır. Hadise orta şiddette ise herhangi bir işaret kullanılmaz.
“SH” tanımlayıcısı sağanak tipi yağışlar için kullanılır. “TS” tanımlayıcısı orajı raporlamak için kullanılır. Orajla birlikte yağış da mevcutsa TS’den sonra boşluk bırakmadan yağışın türünü belirten kısaltmalar kullanılır.
“FZ” tanımlayıcısı yalnızca aşırı soğumuş su damlaları ya da aşırı soğumuş yağışı tanımlamak için sis (FG), çisenti (DZ) ve yağmur (RA) hadiseleri ile birlikte kullanılır. “MI”, “BC” ve “PR” tanımlayıcıları (sırasıyla sığ, parçalı ve kısmi anlamındaki tanımlayıcılar) sadece sis hadisesi ile birlikte kullanılır.
Aynı anda birden fazla yağış tipinin gözlenmesi durumunda ise etkin olan yağış tipi önce, diğeri daha sonra belirtilmek üzere aynı grup içinde rapor edilir. Örneğin; karla karışık yağmur hadisesinde kar yağışı daha etkin ve yağış kuvvetli ise “+SNRA” biçiminde raporlanır.