Havacılık Meteorolojisinin Gelişimi, Temel Kavramlar ve Tanımları

Havacılık Meteorolojisinin Gelişimi

İnsanoğlu, uçma fikrini gerçekleştirmek için tarih boyunca çaba harcamıştır. Uçuşlar genel olarak meteorolojik faaliyetlerin gerçekleştiği seviyelerde olduğu için yapılan gözlem ve tahminler, uçuş güvenliği açısından büyük öneme sahiptir. Uçuş faaliyetlerini etkileyen her türlü meteorolojik olayın gözlenmesi ve tahmin edilmesi , Havacılık (Aeronatik) Meteorolojisi’nin kapsamına girmektedir. Havacılığın gelişmesine paralel olarak havacılık meteorolojisi de ihtiyaçları karşılamak üzere büyük gelişimler göstermiştir. Bu kapsamda havacılık meteorolojisinin önemli kavramlarının bazıları aşağıda açıklanmaktadır;

Havacılık Meteorolojisinin Temel Kavramlar ve Tanımlar

Meydan (Aerodrome)

Hava ulaşım araçlarının, iniş ve kalkışları ve gerekli durumlarda teknik bakımları için gerekli her türlü bina, tesis ve cihazları ihtiva eden alanlara Meydan denir.

Aeronatik Meydan Meteoroloji İstasyonu (Met – Office)

Sivil ve askeri her Havacılık faaliyetleri için meteorolojik gözlem ve tahminlere hizmet sağlamaya yönelik kurulan birimlere denir.

Meteoroloji Gözlem Ofisi (MWO –Met Watch Office):

Uçuş bilgi bölgesi içerisinde hizmet veren Meydan Meteoroloji Ofisleri “Meteoroloji Gözlem Ofisi” olarak adlandırılırlar. Türkiye’de Ankara – Esenboğa ve İstanbul -Atatürk Aeronatik Meteoroloji Ofisleri Meteoroloji Gözlem Ofisi olarak görev yapmaktadırlar.

Radiosonde (Radyozonde) İstasyonu

Atmosferin yüksek seviyelerinin nem, rüzgâr, sıcaklık, basınç verilerinin, radyo vericili cihaz marifetiyle ölçülmesi ve o seviyelerdeki hava durumunun belirlenmesi amacıyla ölçüm yapan meteoroloji birimidir.

ICAO

1947 yılında kurulan ve uluslararası havacılık için gerekli olan meteorolojik hizmetleri ve söz konusu hizmetlerin uluslararası standart kodlama sitemini belirleyen uluslararası kurumdur.

Görüş Mesafesi

Bir cismin çıplak gözle görülüp teşhis edilebileceği en uzak mesafe anlamında kullanılmaktadır. Meteoroloji ve havacılıkta kullanılan “Hakim Rüyet”, “Uçuş görüş mesafesi”, “Pist Rüyeti” gibi farklı görüş mesafesi tanımları bulunmaktadır.

İrtifa (Rakım)

Herhangi bir konumun, mevkiinin veya noktanın ortalama deniz seviyesinden yüksekliği “İrtifa” olarak tanımlanmaktadır. Havacılık ve meteorolojide, yükseklik / irtifa terimleri, coğrafi anlamlarından ziyade altimetrik değeri belirtmektedir. Havaalanının pistinin en yüksek noktasının deniz seviyesine göre yüksekliğine “Meydan Rakımı”, uçakların ICAO standart atmosfer basıncına göre ayarlanmış irtifasına ise “uçuş seviyesi” denmektir. Trafik kontrolörü tarafından belirlenen en düşük uçuş seviyesi ise “Geçiş seviyesi” olarak adlandırılmaktadır.

Meteorolojik Rapor ve Bilgi

Meteorolojik bilgi, belli bir zaman dilimi ve yer ile ilgili olarak gözlenen meteorolojik koşulların standart kodlamalarla belirtilmesi iken hâlihazırdaki koşullar ile birlikte geleceğe yönelik tahminleri içeren her türlü yazılı ve sözlü bilgiye Meteorolojik Rapor denilmektedir.

Meteorolojik Rasat (Gözlem)

Hava koşullarının, meteorolojik olayların ve birçok verinin, günün belirli zamanlarında ölçülmesi ve değerlendirilmesi işlemidir. Sinoptik rasat, klimatolojik rasat, havacılık maksatlı rasat gibi farklı rasat çeşitleri bulunmaktadır.

Meteorolojik Tahmin ve Tahmin Periyotları

Meteorolojik tahmin, belli bir zaman dilimi ve belirli bir hava sahası için beklenen meteorolojik koşulların ifade edilmesidir. Havacılık maksatlı bir tahminde, güncel rüzgâr verileri, görüş mesafesi, hava durumu, bulutluluk bilgileri ve bu verilerde beklenen değişiklikler belirtilmektedir.

Uçuş Dokümanı

Bir uçuş için gerekli olan meteorolojik verilen sağlandığı belgelere denilmektedir. Uçuş dokümanı, uçuş güzergâhı üzerindeki meydanların en son gözlem ve tahminlerine ilişkin verileri, standart seviyelere ait rüzgâr ve sıcaklık tahmin kartlarını ve belirli bir zaman dilimi ve belli bir alan veya güzergâh için belirli meteorolojik parametrelerin grafik olarak gösterildiği kartlar olan prognostik kartları içermektedir.

Söz konusu dokümanlar uçuş rotasına göre hazırlanan ve uçuş faaliyetleri için önemli olayların oluşması veya beklentisi bilgilerini içeren SIGMET, mevcut tahminlerde yer almayan; ancak 15.000 feet seviyesinin altındaki uçuşların güvenliği için önem arz eden ve uçuş rotası boyunca hâlihazırda oluşan veya oluşması beklenen meteorolojik olaylar ile ilgili yer ve zaman belirtecek şekilde hazırlanan AIRMET ve GAMET Saha tahminleri gibi raporlar vardır. Bunların ötesinde hava sahasının bir bölümü veya belirli bir yüzey için, belirli bir zamanda veya zaman aralığında, belirli meteorolojik eleman(lar)ın, kart üzerinde grafiksel olarak gösterilmiş tahminlerden oluşan Prognostik kartlarda bu kapsamda yer almaktadır.

VOLMET

Havacılık faaliyetlerinin güvenli şekilde sürdürülmesini sağlamak için bir radyo frekansı kullanılarak meteorolojik bilgilerin yayınlanmasıdır. VOLMET Yayınları, İngilizce olarak sürekli olarak yapılmaktadır. Yayınlar, dakikada 90 kelimeyi aşmayacak bir hızda, anlaşılır şekilde ve gürültüsüz bir ortam sağlanarak yapılmalıdır. Ülkemizde, İstanbul Atatürk, Ankara Esenboğa, Adana, İzmir Adnan Menderes, Sivas, Erzurum ve Samsun (Çarşamba) Meydan Meteoroloji Gözetleme Ofisleri ile Ankara Merkez Müdürlüğü tarafından yapılmaktadır.