Medya Okuryazarlığında İletişim

Bireylerin medya okuryazarlık düzeyleri dinamik bir süreçtir ve öğrenme gibi ömür boyu sürer. Bu bağlamda medya okuryazarlığında iletişim süreci nasıl gerçekleşir, iletişimin unsurları nelerdir ve medya okuryazarlığı hangi iletişim becerilerine ihtiyaç vardır gibi sorularına yanıt verilmesi gerekmektedir.

İletişim

İnsanlık tarihi kadar eski bir kavram olan iletişim en yalın tanımı ile duygu ve düşüncelerin aktarılmasını ifade eder.

İletişim kavramı Latince “bölüşmek, paylaşmak” anlamına gelen communis kelimesinden gelmektedir.

İletişim, bireyin çevresine uyum sağlamak ve değişen ihtiyaçlarını karşılamak için işaretleri ayırıp düzenlediği, pek çok yönden gözlemlenebilen bilgi üzerindeki davranış süreci ve organizmanın bir uyarana verdiği ayırt edici tepkisidir.

Toplumsal hayatın başlangıcından beri her kademe ve durumda, her şart ve ilişkide görülen toplumsal bir eylem niteliği taşıyan iletişimin toplumsal amacı, toplumu oluşturan bireylerin bazı ortak yaşantılarını paylaşmaları, kültürel özelliklerin nesilden nesile aktarılması ve toplumsal rollerin öğretilmesidir. Bireysel amacı ise insanın kendisini anlatabilmesi, yeni bilgi ve beceriler kazanabilmesidir.

İletişim Sürecinin Öğeleri

İletişim sürecinin açık bir şekilde ifade edilebilmesi için birçok iletişim modeli oluşturulmuştur. En çok kullanılan iletişim modeli ise Shannon ve Weaver’in (1949) iletişim modelidir. Bu modele göre iletilerin bir kaynaktan (verici) bir alıcıya aktarılışı sırasında kodlama, gönderme, alma ve geri besleme (geri bildirim) gibi bütün fonksiyonları kapsar. İletişimi başlatan kaynak, alıcıya nasıl bir ileti göndereceğine ve bu iletiyi göndermek için hangi kanalın en iyi olacağına karar veren kişidir (O’Hair ve Diğerleri, 2005). Kodlama ise bir bilginin, düşüncenin, duygunun ya da yargının aktarıma uygun ve hazır bir ileti biçimine dönüştürülmesini ifade eder. Alıcı iletinin gönderildiği hedeftir. Alıcı iletiyi algılar, yorumlar ve geri bildirimi sağlar (Gökçe, 2006). İleti ise kaynak tarafından üretilen ve alıcıya gönderilen bilgidir (Kaşıkçı, 2009). Gönderilen iletinin alıcının zihninde anlaşılır bir hâle gelmesini ifade eden süreç ise kod açma olarak ifade edilir. (DeFleur ve Everette, 1985). Geribildirim ise kaynaktan alıcıya gelen ileti sonucunda alıcıdan kaynağa gönderilen tepkidir. İletişim unsurlarından biri olan gürültü öğesi kaynağın gönderdiği ileti ile alıcının aldığı ileti arasındaki farkı ifade eder.

Kaynak (Gönderici)

Kaynak iletiyi alıcıya göndererek iletişimi başlatır ve iletici olarak da adlandırılır. Kaynak yani iletiyi gönderen bir kişi, bir insan grubu ya da bir kurum olabilir.

İleti

Kaynak tarafından alıcıya gönderilen her türlü bilgi, yorum, görsel ve işitsel unsurlar ileti olarak adlandırılır. Kaynaktan alıcıya gönderilen iletilerin kısa, basit ve alıcının anlayacağı şekilde kolay olabildiği gibi uzun, karmaşık ve zor anlaşılır, hem sözlü hem de sözsüz olabilir.

Kanal

İletişim sürecinin bir öğesi de iletinin aktarılmasında izlenecek yol, metot ya da kanal ya da araçtır. Kaynak tarafından belirli kodlar ile bezenen iletinin alıcıya ulaştırılma esnasında kullanılan yol kanaldır.

Kodlama

İletişim sürecinde kaynağın gerçekleştirdiği kodlama, “iletinin hedeflenen alıcılara veya ileti aracına uygun olarak bir dile veya koda çevrilmesi” olarak tanımlanır.

Kod Açma

Kaynak tarafından kodlanarak gönderilen iletinin içeriğini y eniden elde etmek için yapılan çözümleme sürecine “kod açma” denir. Kod açma gönderilen iletinin anlamının alıcı tarafından algılanması sürecini ifade eder.

Alıcı

Alıcı iletinin aktarılmak istendiği hedeftir. Bu hedef birey, grup veya toplum olabilir. Genellikle alıcı ile kaynak arasındaki ileti, anlama, yorumlama beraberliği güç sağlamaktadır. Kaynağın gönderdiği iletiyi alan alıcının aldığı iletiyi yorumlayarak tekrar kaynağa ileti göndermesi ise geri bildirimi oluşturur.

Geri Bildirim

Alıcının kaynağa gönderdiği iletiye verdiği cevap yani geri bildirim, iletinin alıcıya ne kadar ulaştığı, anlaşılıp anlaşılmadığının kanıtıdır. Geri bildirim, iletişimin devamını sağlayan unsurdur. Alıcının iletiyi nasıl yorumladığını gösteren geri bildirim aynı zamanda çift yönlü iletişimin ortaya çıkmasının zorunlu bir öğesidir.

Gürültü

Gürültü, “iletişim sürecinin herhangi bir aşamasında devreye girerek sürecin gereği gibi ilerlemesini olumsuz yönde etkileyen herhangi bir istenmeyen etki ya da beklenmeyen bir değişkendir.

İletişim Becerileri

“İletişim becerileri, diğer bireylerde olumlu tepkiler ortaya çıkaran, memnuniyet verici ilişkiler kurmak için bireyi etkinleştiren ve sosyal hayatı kolaylaştıran öğrenilmiş davranışlardır”. İletişim becerisi, kişilerin birbirlerini tanımalarını sağlayan sözlü veya sözsüz iletişim unsurlarının iyi kullanımına bağlı olarak ortaya çıkmaktadır.

Medya Okuryazarlığında İletişim Süreci ve Becerileri

Günümüzde okuryazarlık kavramı boyut değiştirmiş ve temel okuma- yazma eyleminden medya yoluyla edindiğimiz bilgileri yeniden düzenleyebilme ve yorumlayabilme yeteneğine doğru evirilmiştir . Medya okuryazarlığı sürecinde “tanıma, erişim, anlama, değerlendirme, analiz, anlamlandırma, iletme ve etkileşim” becerileri bulunmaktadır.

Yeni medya ortamlarında medya okuryazarlığı yazılı, sözel ve görsel metinleri okuyabilme becerilerini gerekli kılarken, bilgisayar temelli teknolojiler bağlamında bireylerin kendilerini aktif bir biçimde geliştirmelerini gerektirmektedir.