Ön İnceleme ve Tahkikat

Ön inceleme kurumu 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu ile getirilen en önemli yeniliklerin başında gelmektedir. Ön inceleme aşamasında yapılacak en önemli faaliyetlerden birisi de tarafları sulhe ve arabulucuya teşviktir. Taraflar, sulh olurlar veya arabulucuda uzlaşırlarsa dava daha bu aşamada sona erer.

Sulhe teşvik neticesinde taraflar sulh olurlarsa bir sulh tutanağı düzenlenir ve dava sona erer. Taraflar sulh olamazlarsa, bu defa da hangi konularda anlaşamadıkları tespit edilerek bir anlaşmazlık tutanağı düzenlenip altı taraflara imzalatılır.

Uzlaşmazlık tutanağı da son derece önemlidir. Zira burada tarafların hangi konularda uzlaşamadıkları net bir şekilde ortaya koyulur ve bu tutanak yargılamanın bundan sonraki kısmının yol haritasını teşkil eder.

Ön inceleme aşaması dosyanın tekemmül ettiği aşama olup bu aşamada kural olarak delil incelemesi yapılmaz, delillerin toplanması ile yetinilir.

Ön inceleme aşamasında dosya tekemmül ettikten sonra, tahkikat aşamasına geçmeden önce hâkim dosyayı bir de süreler açısından incelemelidir. Burada özellikle tarafların hak düşürücü süre iddiaları ve taleplerin zamanaşımına uğradığına ilişkin ileri sürdüğü defi önemlidir.

Dosyanın tekemmül etmesinden sonra tarafların iddia ve savunmaları tahkikat aşamasında incelenir, deliller bu aşamada değerlendirilir.

Tahkikat aşamasında duruşma yapılması ve duruşmalarda tutanak düzenlenmesi zorunludur. Duruşmalar aleni olarak yapılır.

Duruşmanın düzenini sağlamakla hâkim görevlidir.

Getirilen delillere rağmen hala aydınlanmamış vakıalar varsa, bu vakıalardan hangi tarafın lehine hukuki sonuç çıkardığına bakılarak ispat yükünün düşeceği taraf belirlenir.

İspat yükü Hukuk Muhakemeleri Kanunu madde 190 ve Türk Medeni Kanunu madde 6 hükümlerine göre belirlenir. Ancak, kanunun açıkça ispat yükünün hangi tarafa düştüğünü belirttiği hallerde, olağan durumun aksinin iddia edildiği hallerde ve taraflardan birisinin iddialarını bir karineye dayandırdığı hallerde ispat yükü karşı tarafa düşecektir.

İspatın konusunu çekişmeli vakıalar oluşturur. Bu vakıaların ispatı için başvurulan vasıtalara delil denir. İkrar edilen vakıalar, herkesçe bilinen vakıalar ve çekişmesiz vakıalar hakkında delil gösterilmez.

Taraflar dava açılmadan önce veya davanın görülmesi sırasında, aralarındaki uyuşmazlığın hangi delil ya da delillerle ispatlanacağı konusunda yaptığı sözleşmeye delil sözleşmesi denir. Bu sözleşme içeriğine göre münhasır delil sözleşmesi ve münhasır olmayan delil sözleşmesi denir. Delil sözleşmesi tarafları ve hakimi bağlayıcı niteliktir.

Kesin deliller hâkimi bağlarken, takdiri delilleri hâkim serbestçe değerlendirir.