Hakların Korunması

Talep Hakkı

Hak sahibinin hakkını korumak için sahip olduğu temel yetki, hakkına uygun davranılmasını talep etme yetkisidir. Hak sahibinin bu yetkisine talep hakkı denir.

Talep hakkı asıl hakka bağlı bir hak olup ondan bağımsız olarak bir başkasına devredilmesi mümkün değildir.

Hakların Devlet Eliyle Korunması

Dava

Hak sahibi ya talebi sonuç vermediği ya da talepte bulunmakta fayda görmediği için hakkının korunması amacıyla Devletin yargı organına başvurabilir. Hak sahibinin bu yetkisine dava hakkı denir.

Bir usul hukuku işlemi olan dava, bir uyuşmazlığın önlenmesi veya giderilmesi ya da bir hukuki etkinin sağlanması için mahkemeye başvurulmasıdır.

Davayı açana davacı, aleyhine dava açılana ise davalı denir.

Dava Çeşitleri

Davalar eda, tespit ve yenilik doğuran dava olmak üzere üç türlüdür.

Davaya Karşı Savunma Yolları

Davalı, aleyhine açılan bir davada, kendisini savunma imkânına sahiptir. Davacının iddialarını inkar ederek, çeşitli itirazlar ya da defiler ileri sürebilir.

Davalı davayı kabul de edebilir. Bu durumda bazı istisnai hâller dışında dava, davacı lehine sona erer. İstisnalar davanın sadece tarafları değil, kamuyu da ilgilendirdiği hâllerde söz konusu olur.

Davada İspat

Bir kişinin davada ileri sürdüğü iddia veya savunmasında haklı olması tek başına davayı kazanmasına yetmez. Bu iddia veya savunmaların haklılığının ispatlanması gerekir.

İspat , usulüne uygun bir biçimde bir olgunun varlığı veya yokluğu hususunda hâkimin ikna edilmesi faaliyetidir. Olguların varlık veya yokluklarını ispat edebilmek için kullanılan araçlar da delil olarak adlandırılır.

Bir davada belirli bir olgunun taraflardan biri tarafından ispat edilmesi zorunluluğuna ise ispat yükü adı verilir.

İspat yükü davacıda ise ve davacı iddiasını ispatlayamazsa davası reddedilir. İspat yükü davalı da olup da, davalı savunmasını ispatlayamazsa, davacının davası kabul edilir ve davalı aleyhine hüküm verilir.

Cebri İcra

Mahkeme tarafından davalı aleyhine verilen eda ilamının gereği davalı tarafından yerine getirilirse davacının hakkı korunmuş olur. Ancak davalı eda ilamının gereğini yerine getirmekten kaçınırsa hakkında cebri icra yoluna başvurmak gerekir. Bu çerçevede cebri icra organları (icra ve iflas daireleri) aracılığıyla mahkeme tarafından verilen hükmün yerine getirilmesi sağlanır.

Hakkın Bizzat Hak Sahibi Tarafından Korunması

Kişilerin haklarını bizzat koruma yoluna gitmeleri, kural olarak hukuka aykırıdır. Kişilerin bu yetkiye sahip olduğu hâller istisnai olup (haklı savunma, zorunluluk hâli ve hakkını korumak için kuvvet kullanma), bu yetkiye dayanarak hakkını koruyan kişinin davranışı hukuka aykırı nitelik taşımaz.

Haklı Savunma

Haklı savunma, bir kişinin kendisinin veya üçüncü bir kişinin şahsına veya malına karşı yapılan mevcut ve haksız bir saldırıyı savuşturmak için, saldırıda bulunana karşı yaptığı ölçülü savunmayı ifade eder.

Zorunluluk Hâli

Zorunluluk hâli, bir kişinin kendisinin ya da bir başkasının şahıs varlığını veya malvarlığını derhâl gerçekleşecek bir tehlikeden korumak için bu tehlikeyi yaratmış olmayan diğer bir kişinin mallarına zarar vermesidir.

Hakkını Korumak İçin Kuvvet Kullanma

TBK m. 64/3’de kişilere haklarını korumak için güç kullanabilme yetkisi tanınmıştır.

Tazminat

Hak sahibi, hakkına yönelik saldırılar nedeniyle meydana gelen zararlarının tazmini de talep edebilir.