Hakların Kazanılması ve Kaybedilmesi

Bir kişinin bir hakkın sahibi durumuna gelmesi hakkın kazanılması ; bir hakkın sahibinin o hakkın sahibi olmaktan çıkması ise hakkın kaybedilmesi dir.

Hakların kazanılması veya kaybedilmesi çeşitli şekillerde olur. Ancak hakların hem kazanılması hem de kaybı hukuki olaylar, hukuki fiiller ve özellikle hukuki işlemler neticesinde meydana gelir.

Hukuki Olay

Hukukun kendisine bir sonuç bağladığı olaylara hukuki olay denir.

Hukuki Fiil

İnsanların davranışları da kendilerine hukuki sonuç bağlandığı zaman hukuki bir olay oluşturur. Ancak diğer olaylardan farklı olarak, insanların kendi iradeleri ile gerçekleştirdikleri ve kendilerine hukuki sonuç bağlanmış davranışlarına hukuki fiil adı verilir.

Hukuki fiiller hukuka uygun veya hukuka aykırı olabilir.

Hukuka aykırı fiiller ya genel davranış kurallarına aykırı fillerdir ve haksız fiil olarak adlandırılır ya da bir borcun ihlali şeklinde ortaya çıkar.

Kişilerin hukuki sonuç yaratan davranışları hukuk kurallarına aykırılık oluşturmuyorsa hukuka uygun fiil gündeme gelir.

Hukuka uygun fiiller bilgi açıklamaları, duygu açıklamaları ve irade açıklamaları olarak üçe ayrılır.

İrade açıklamaları , kişilerin iradelerini açığa vurdukları hukuki fiillerdir.

İrade açıklamaları da hukuki işlemler, hukuki işlem benzeri fiiller ve maddi fiiller olarak üçe ayrılır.

Hukuki işlemler belirli bir hukuki sonuç doğurmaya yönelmiş irade açıklamalarıdır.

Hukuki İşlem Kavramları

Hukuki İşlemin Kurucu Unsurlaı

Hukuki işlem, belirli bir hukuki sonucu doğurmaya yönelmiş irade açıklaması olduğuna göre, irade açıklaması her hukuki işlemin kurucu unsurunu teşkil eder. Hukuki işlemin ortaya çıkabilmesi için gerekli bir diğer kurucu unsur da hukuk düzeninin irade açıklamasının yöneldiği sonucu tanımasıdır.

Hukuki İşlemin Geçerlilik Unsurları

Ancak sadece bu kurucu unsurların mevcudiyeti, hukuki işlemin sonuç doğurabilmesi için yeterli değildir. Bu kurucu unsurların yanı sıra, bazı geçerlilik unsurlarının da gerçekleşmesi gerekir.

Hukuki İşlemin Hükümsüzlüğü

Hukuki işlemin unsurlarındaki eksikliklere, sakatlıklara veya hukuk kurallarına aykırılıklara bağlanan hukuki sonuçlara hükümsüzlük adı verilir.

Hükümsüzlük çeşitleri yokluk, kesin hükümsüzlük, iptal edilebilirlik, noksanlık ve nispi etkisizlik olmak üzere beş tanedir.

Hakların Kazanılma Şekilleri

Hakların kazanılması ye aslen ya devren ya da tesisen olur.

Hakların Kaybedilme Şekilleri

Hakların kaybı da çeşitli şekillerde (nispi kayıp -mutlak kayıp) olur.

Belirli bir zamanın geçmesi de bazı hakların kaybedilmesi sonucunu doğurur.

Bazı hâllerde hak bir süreye bağlıdır ve bu sürenin bitmesi hâlinde sona erer. Bu hâllerde süreye bağlı hak tan söz edilir.

Bazı hâllerde ise hak sahibi belli bir süre içerisinde hakkını kullanmak için yapması gerekeni yapmazsa hakkı sona erer. Sürenin dolmasına kadar hakkın kullanılmaması hâlinde hakkın sona ermesine neden olan bu tür süreler hak düşürücü süre olarak adlandırılmaktadır.

Yenilik doğuran hakların bağlı olduğu süreler hak düşürücü süre niteliği taşır.

Bazen de belirli bir sürenin geçmesi, o süre içerisinde alacaklının alacağının ifasını sağlamak noktasında hareketsiz kalması nedeniyle alacağını dava ve cebri icra yoluyla elde etmesi olanağını ortadan kaldırır. Bu hâlde ise zamanaşımı söz konusu olur.