Kişilik Hakkı ve Korunması

Kişilik Hakkının Tanımı ve Özellikleri

Kişilik hakkı, kişinin kendi özgür ve bağımsız varlığının bütünlüğünü sağlayan ve herkese karşı ileri sürülebilen mutlak bir haktır. Bu hak şahıs varlığına ilişkin bir hak olup kişiye sıkı sıkıya bağlı haklardandır. Başkasına devredilemez ve miras yoluyla mirasçılara intikal etmez. Kişiliğin sona ermesi ile sona erer.

Kişilik Hakkının Konusunu Oluşturan Değerler

Türk hukukunda münferiden, tek tek kişilik hakları sayılmak ve düzenlenmek yerine, genel bir kişilik hakkı kabul edilmiştir. Bu kişilik hakkı içinde birçok kişisel değer barındırır.

Bu kişisel değerler sınırlı sayıda belirlenmemiştir. Toplumdaki gelişme, değişim ve ihtiyaçlara göre yeni kişisel değerlerin ortaya çıkması ve kişilik hakkına dâhil edilmesi mümkündür.

Bugün için kişilik hakkının konusunu oluşturan kişisel değerlerden kabul edilen değerler şöyle sıralanabilir: Kişinin hayatı, beden tamlığı ve sağlığı, kişinin özgürlüğü ve ehliyetleri, kişinin şeref ve haysiyeti, adı, resmi, sesi, iktisadi varlık ve özgürlüğü, özel ve gizli hayat alanı.

Hayat, Sağlık ve Beden Tamlığı

Beden tamlığı ve sağlık denince akla gelen konular arasında tıbbi müdahaleler ve organ ve doku nakilleri de bulunmaktadır. Bunlar için benimsenmiş ana kural; kişinin rızası olmadıkça beden tamlığına ve sağlığına müdahale edilemeyeceği; organ ve dokularının alınıp bir başkasına nakledilemeyeceğidir.

Cinsiyet Değişikliği

Kişinin cinsiyeti de korunan kişisel değerleri arasındadır. Cinsiyetini değiştirmek isteyen kimsenin şahsen mahkemeye başvurarak hâkimden cinsiyet değişikliğine izin verilmesini istemesi gerekir. Cinsiyet değiştirmek için bazı şartlar gerekir. Bunlar; 18 yaşını doldurmuş olmak, evli olmamak, transseksüel yapıda olmak, ruh sağlığı açısından değişikliğin zorunlu olmasıdır.

Kişinin Özgürlüğü, Hak ve Fiil Ehliyetleri

Kişinin özgürlüğü ve ehliyetleri kişilik hakkını oluşturan kişisel değerlerdendir. Hiç kimse, özgürlüklerinden, hak ve fiil ehliyetlerinden kısmen de olsa vazgeçemez veya onları hukuka ya da ahlaka aykırı olarak sınırlayamaz.

Kişinin Şeref ve Haysiyeti

Herkesin şeref ve haysiyetine saygı göstermeli, kişilerin toplum içindeki değerini, itibarını azaltıcı veya onları küçük düşürücü haksız müdahalelerden kaçınılmalıdır. Kişinin Adı

Kişinin adı üzerindeki hakkı diğer sayılan kişisel değerlerden farklı olarak Kanun’da (TMK’da) özel olarak düzenlenmiş bir kişilik hakkıdır. Kişi haklı nedenlerin varlığı hâlinde mahkeme kararı ile adını değiştirebilir.

Kişinin Resmi ve Sesi

Kişinin resmi ve sesi kişisel değerlerindendir.

Kişinin Hayat Alanı

Kişinin hayat alanları; kamuya açık, özel ve gizlilik alanı olmak üzere üçe ayrılabilmektedir. Bunlardan ikisi; kişinin özel hayat alanı ve gizli hayat alanı kişiliğin korunmasına ilişkin kurallarla korunmaktadır.

İktisadi Özgürlük ve Varlık

Kişinin iktisadi özgürlüğü ve varlığı da kişisel değerlerindendir. İktisadi özgürlük ve varlığa hukuk düzenince çizilen sınırları aşan müdahaleler kişilik hakkının zedelenmesine yol açar

Kişilik Hakkının Korunması

Kişiliğin ya da kişilik hakkının korunması; bir yandan kişinin rızasına dayalı diğer yandan rızası dışında gerçekleşen saldırılara karşı kişiyi korur. Kişinin rızası olsa da kişisel değerlerini hukuka aykırı olarak sınırlayan hukuki işlemler kesin olarak hükümsüzdür.

Davalar

Kişinin rızası dışında kişilik hakkının saldırıya uğraması hâlinde ise, kişinin buna karşı açabileceği çeşitli davalar vardır. Bu davalar; saldırının önlenmesi, saldırıya son verilmesi, saldırının tespiti, maddi ve manevi tazminat davaları ile saldırıdan elde edilen kazancın istenmesini sağlayan vekâletsiz iş görmeye dayanan davalardır.

Zamanaşımı

Maddi ve manevi tazminat istemi, zarar görenin zararı ve tazminat yükümlüsünü öğrendiği tarihten başlayarak iki yılın ve her hâlde fiilin işlendiği tarihten başlayarak on yılın geçmesiyle zaman aşımına uğrar.

Yetkili ve Görevli Mahkeme

Dava, (genel kural olarak)davacı veya davalının yerleşim yerindeki asliye hukuk mahkemesinde açılır.