Mantığa Giriş

Mantık

Yunanca Logos , Arapçada ise Nutk kelimesinden türetilmiştir. Mantık kelimesinin Batı dillerindeki karşılığı Logic' dir. Mantık bilinenden bilinmeyenin elde edilmesine vasıta olan bilim; ilkelerine uyulduğunda zihni hataya düşmekten koruyan bir disiplin ve sanat şeklinde tanımlanmaktadır. Bu tanımlardan birincisi mantığın konusunu, diğeri ise amacını göstermektedir. bu tanımları göz önünde bulundurarak mantığın doğru ve tutarlı bir düşünme olduğunu söyleyebiliriz. Tutarlı düşünme, akıl yürütmenin akıl ilkeleri denen ilkelere uygun olmasıyla mümkün olmaktadır. Doğru düşünme, akıl yürütme ya da akıl yürütmeler zinciridir. Akıl yürütme ise, hükümler arasında bağ kurarak zihnin bilinenlerden bilinmeyeni elde etmesi demektir. Akıl yürütme aklın belirli ilkeleriyle olur. Bu ilkeler; özdeşlik, çelişmezlik, üçüncü h âlin yokluğu ve yeter neden ilkesidir. Mantık, kendisine kavramları, kavramlardan oluşan önermeleri ve önermeler arası ilişkileri, önermeler vasıtasıyla düzgün çıkarımlarda bulunmanın ölçü ve kurallarını incelemeyi konu edinir. Kavramlarla uğraşan mantığa kavramlar mantığı, önermelerle uğraşan mantığa önermeler mantığı, çıkarımlarla uğraşan mantığa ise çıkarımlar mantığı adı verilir. Çıkarımlar yapılırken üç çeşit bir akıl yürütme ortaya konulmaktadır. Bunlar: Dedüksiyon, Endüksiyon ve Analojidir. Dedüksiyon bütünden yola çıkarak sonuca ulaşmaktır. Endüksiyon tekil ya da tikelden hareketle sonuca gitmektir. Analoji ise tikelden yine tikele benzerlikler kurarak sonuç ortaya koymak anlamına gelir.

Mantığın insana sağladığı büyük yararlar vardır.

Sağlam bir mantık bilgisi günlük pratik sorunlarımızın çözülüp aydınlatılmasında önemli bir araçtır. Mantık insana açık- seçik düşünme ve düşündüklerini anlaşılır bir dille ifade etme olanağı sağlar. Mantık tutarlı olmayı, birbiriyle çelişen düşünce ve iddialara zihinde yer vermemeyi, yeter derecede kanıtlanmamış hiçbir iddia ve teoriyi doğru kabul etmemenin gerekliliğini öğretir. Mantık doğru ile yanlışı, ispat edilenle edilemeyeni ayırma gücü verir. Mantığın, bilgi teorisi, psikoloji ve sosyolojiyle yakın bir ilişkisi vardır . Mantığın uygulama alanlarını ise şu şekilde özetleyebiliriz:

İlim sahasında: Sezgi yoluyla elde ettiğimiz bilgilerin, genişletilip sistemleştirilmiş şekli ilmî bilgilerimizi oluşturur. Buna göre, saf bilgi edinme amacıyla öğrenip uyguladığımız mantık kurallarını, daha şuurlu bir şekilde ilmî bilgi edinme yolunda da kullanmamız gerekeceği çok açıktır.

Teknik sahada: Özellikle modern sembolik mantık, her çeşit elektrik devrelerinin, elektronik beyinlerin teorisine uygulanmaktadır.

Felsefe sahasında: Başta matematik olmak üzere, felsefe ve diğer bilimlerin sonuçlarını tenkit etmede, kavram ve ilkelerin tahlilini yapmada ve onların dayandığı temel varsayımları araştırmada, mantığın sağladığı analiz yöntemleri son derece önemlidir.

Pratik hayatta: İnsanı sık sık yanılmalardan kurtarıp, onun doğru bilgi ve inançlardan hareketle doğru sonuçlara ulaşmasını sağlar.