İlk Madde ve Malzeme Maliyetleri I

İşletmeler, piyasada rekabet edebilmek ve varlıklarını sürdürebilme amacıyla maliyetler üzerine yoğunlaşmak zorundadırlar. Üretim maliyetini oluşturan maliyet unsurları direkt ilk madde ve malzeme maliyetleri, direkt işçilik maliyetleri ve genel üretim maliyetleridir. Bu maliyetlerden belki de en önemlisi direkt ve endirekt ilk madde ve malzeme maliyetleridir. Gerek mamulün bünyesinde bulunan ve ana unsurunu oluşturan gerekse mamulün üretiminde dolaylı katkısı bulunan tüm ilk madde ve malzemeler bu grupta yer alır. Mamulün üretilmesindeki bu katkıları nedeniyle üretim maliyetlerinin doğru hesaplanabilmesi için çok önemlidir. Ayrıca işletmelerde etkin bir stok yönetimi de rekabet edebilirlikte önemlidir. Bu nedenle ilk madde ve malzeme maliyetlerinin sınıflandırılarak izlenmesi stok yönetimi açısından da gereklidir. Bu ünitede maliyet unsurlarından ilki olan ilk madde ve malzeme maliyetleri ele alınmıştır. İlk olarak ilk madde ve malzeme maliyetlerinin niteliği üzerinde durulmuş, daha sonra ilk madde ve malzeme maliyetleri direk ve endirekt maddeler şeklinde sınıflandırılmıştır. Direkt ve endirekt tüm ilk madde ve malzemelerin işletme içerisindeki akışı maliyetlerin izlenmesi açısından önemlidir. Bu kapsamda işletmelerin ilk madde ve malzemelerin satın alınması, işletmeye girişi ve üretim sürecine girişi sürecinde kullanılan birtakım belgeleri açıklanmıştır. Yine maliyetlerin hesaplanması açısından önemli olan alış maliyetinin saptanması ile ilk madde ve malzemelerin stok planlaması ve kontrolü incelenmiş ve son olarak ilk madde ve malzemeleri değerleme yöntemleri ve muhasebeleştirilmesi konularına değinilmiştir. İlk madde ve malzeme maliyetleri üretim maliyetlerinin bir unsurudur. Bu maliyet unsuru üretimle ilişkisi bakımından direkt ilk madde ve malzeme ve endirekt ilk madde ve malzeme olarak ikiye ayrılır. Direkt ilk madde ve malzemeler mamulün ana unsuru niteliğindeki malzemelerden oluşur. Endirekt İlk madde ve malzemeler ise üretime dolaylı olarak destek sağlayıp yardımcı maddeler ve işletme malzemeleri olarak ikiye ayrılırlar. İster direkt isterse endirekt olsun tüm ilk madde ve malzemelerin işletme içerisindeki akışları izlenmesi gerekir. Bu amaçla kullanacakları belgeler ilk madde ve malzeme satın alma istek fişi, ilk madde ve malzeme ambar giriş fişi, ilk madde ve malzeme stok kartı ile ilk madde ve malzeme istek fişidir. Söz konusu bu belgeler kullanılarak öncelikle satın alınan malzemeler stoklara gönderilir, üretim departmanı malzemeye ihtiyaç duyduğu zaman istek fişiyle depodan malzeme talebinde bulunur ve depodan alınarak kullanılır. Kullanılan ilk madde ve malzemeler üretimin maliyetine ilave edilirken, kullanılmayanlar ise stoklara geri gönderilerek iade edilir. İşletmelerin üretime gönderdikleri ilk madde ve malzemelerin maliyet bedelinin belirlenmesinde değişik stok değerleme yöntemleri kullanılır. Kullanılan başlıca stok değerleme yöntemleri, son giren ilk çıkar (lıfo), ilk giren ilk çıkar (fıfo), hareketli ortalama maliyet yöntemi ve tartılı ortalama maliyet yöntemidir. İlk madde ve malzeme maliyetleri muhasebeleştirilirken üretimle ilişkili olmasına göre direkt ilk madde ve malzemeler 710 direkt ilk madde ve malzeme giderleri hesabında, endirekt ilk madde ve malzemeler ise 730 genel üretim giderleri hesabında muhasebeleştirilir.