Tekdüzen Maliyet Muhasebesi Sistemi 7/B Seçeneği
Maliyet hesapları, mal ve hizmetlerin istenen şekle dönüştürülmesi için yapılan giderlerin toplandığı ve maliyet unsurlarına dönüştürülerek izlendiği hesaplardır. Maliyet hesaplarında uygulamaların yürütülmesi sırasında esneklik sağlanması amacıyla iki seçenek olarak 7/A ve 7/B yöntemleri benimsenmiştir. 7/A seçeneğinde giderler, defter -i kebirde fonksiyon esasına göre, 7/B seçeneğinde ise çeşit esasına göre belirlenmiştir.
Gider Çeşitleri Hesaplanması
Gider çeşitleri giderlerin doğal isimleri olarak da ifade edilmektedir. Giderin ortaya çıkışı gerçekte çeşit ya da doğal adına göre; ham madde, işçilik, elektrik, su giderleri vb. isimler verilir. Fakat işletmelerde her gideri doğal adına göre sıralamak, sayı ve çeşit fazlalıkları gibi nedenlerle güç olabilir. Bu açıdan gider çeşitleri sınıflandırılırken kendi içlerinde gruplandırma yoluna gidilmiştir.
Gider çeşitleri tek düzen muhasebe sisteminde aşağıdaki gibi sınıflandırılmıştır.
- 0 İlk madde ve malzeme
- 1 İşçi ücret ve giderleri
- 2 Memur ücret ve giderleri
- 3 Dışarıdan sağlanan fayda ve hizmetler
- 4 Çeşitli giderler
- 5 Vergi, resim ve harçlar
- 6 Amortismanlar ve tükenme payları
- 7 Finansman Giderleri
Gider Yerleri
Gider yerleri, işletme içerisinde giderlerin toplanmış olduğu faaliyet ve sorumluluk alanlarıdır. Gider yerleri, sekiz farklı başlıkta aşağıdaki gibi sıralanır:
Esas Üretim Gider Yerleri
Yardımcı Üretim Gider Yerleri
Yardımcı Hizmet Gider Yerleri
Yatırım Gider Yerleri
Üretim Yerleri Yönetim Gider Yerleri
Araştırma ve Geliştirme Gider Yerleri
Pazarlama, Satış ve Dağıtım Gider Yerleri
Genel Yönetim Gider Yerleri
7/B Seçeneğinde Hesaplar ve İşleyişi
7/B seçeneğinde gider hesapları, çeşitlerine göre sınıflandırılmıştır. Bu seçenek, küçük işletmelerde giderlerin fonksiyonlarına göre ayrılmasında güçlükler olması nedeniyle oluşturulmuştur. Başka bir anlatımla bu işletmelerde işletme fonksiyonları iç içe geçmiştir. Örneğin küçük bir işletmede çalışan bir işçi hem satış hem üretim hem de yönetim gibi birçok işletme fonksiyonuyla ilgilenebilir. Bu işçinin hangi fonksiyona ne kadar hizmet ettiği hem güç olabilmekte hem de ekonomik olmamaktadır. Birçok gider unsuru için de benzer şeyler ifade edilebilir. Bu açıdan 7/B seçeneği giderleri çeşit esasına göre düzenlenmektedir.
Giderler, tahakkuk ettikçe dönem boyunca 790 -797 no.'lu çeşit esasına göre bölümlenmiş ilgili gider hesaplarının borcuna kaydedilir.
Üretim ve hizmet işletmelerinde, maliyet çıkarma dönemlerinde düzenlenen gider dağıtım tablosu sonucuna göre fonksiyonlarına ve gider yerlerine göre gruplanan çeşit hesaplarının toplam tutarları, "798 -Gider Çeşitleri Yansıtma Hesabı" alacağı ile "799 -Üretim Maliyet Hesabı"na ve "630 -Araştırma ve Geliştirme Giderleri", "631 -Pazarlama Satış ve Dağıtım Giderleri", "632 -Genel Yönetim Giderleri", "66 -Finansman Giderleri" grubunun ilgili hesabına, "680 - Çalışmayan Kısım Gider ve Zararları" hesaplarının ilgili olanlarına veya aktifleşmesi gereken tutarlar ise ilgili aktif hesaplarının borcuna kaydedilir. Dönem sonlarında "799 -Üretim Maliyet Hesabı", üretim işletmelerinde 151 - Yarı Mamuller Üretim" ve "152 -Mamuller" hesaplarına, hizmet işletmelerinde ise "622 -Satılan Hizmet Maliyeti Hesabı"na devredilerek kapatılır.
7/A ve 7/B Seçeneklerinin Kıyaslaması
7/A ve 7/B seçenekleri arasındaki farklar aşağıdaki gibi ifade edilebilir:
Büyük ve orta büyüklükteki üretim ve hizmet işletmeleri için özellikle zorunlu olarak önerilen 7/A seçeneğinde; giderler, fonksiyon esasına göre belirlenmiştir. Ticaret işletmeleri, isteyen küçük hizmet işletmeleri ve isteyen küçük üretim işletmeleri giderlerin izlenmesinde ise 7/B seçeneğini uygular.
Eş zamanlı kayıt yönteminin kullanılması önerilen 7/A seçeneğinde, giderler yapıldıkları anda ilgili defter -i kebir hesaplarına "Fonksiyon Esasına" göre kaydedilirken söz konusu giderler, aynı zamanda yardımcı defterlerde hem çeşit esasına hem de ilgili gider yerlerine göre izlenir.
7/B seçeneğinde giderler, defter -i kebirde maliyet dönemi boyunca çeşit esasına göre izlenir. Maliyet çıkarma dönemlerinde, söz konusu giderler gider dağıtım tablosu aracılığıyla fonksiyonlarına dönüştürülerek ilgili gider yerlerine ve hizmet veya mamul maliyetlerine veya sonuç hesaplarına aktarılır.
7/A seçeneğinde, giderler eş zamanlı olarak hem fonksiyonlarına hem çeşitlerine hem de ilgili gider yerlerine göre izlendiğinden; muhasebe kayıtlarının azaltılmasına ve her kademenin üretim ve hizmet maliyetleri açısından belirli bir düzen sağlamaktadır.