Maliyet Muhasebesinde Temel Kavramlar

Maliyet, belli bir amaca ulaşabilmek için katlanılan fedakârlıkların parasal ifadesi olarak tanımlanmaktadır. Bu tanımda maliyet belli bir amaçla ilişkilendirilmiş olup bu amaçlar doğrultusunda bazı sonuçların elde edilmesi hedeflenmektedir.

Muhasebede maliyeti belirlenen şeye maliyet objesi adı verilir. Maliyet objesi; mamuller, departmanlar, projeler olabileceği gibi faaliyetler de olabilmektedir.

Harcama; bir mal, fayda ve hizmet sağlaması veya herhangi bir edim karşılığı olmaksızın ortaya çıkan bir yükümlülük nedeniyle yapılan ödeme ve borçlanmalardır. Harcama kavramı, ödemede kullanılan nakit, çek ve benzerlerinin yanı sıra tüm varlık ve hak devirlerini, borçlanmaları ve yükümlülükleri de kapsamaktadır.

Maliyet gideri, üretim işletmelerinde üretilmesi amaçlanan mamulün elde edilmesi için kullanılan veya tüketilen mal ve hizmetlerin parasal olarak ifadesidir. Maliyet giderinin en önemli özelliği mal ve hizmet harcamalarının üretim gayesiyle yapılmasıdır. Ayrıca maliyet giderinde mal ve hizmetler tüketilip yok olmamakta, aksine şekil değiştirerek başka bir mamule dönüşmekte yani yapılan harcamaların faydası tükenmemektedir.

Faaliyet gideri, işletmelerin normal faaliyetlerini, varlığını sürdürebilmesi ve gelir elde edebilmesi için belli bir hizmet döneminde kullandığı ve tükettiği mal ve hizmetlerin parasal değeridir. Faaliyet giderinde ise yapılan harcamaların faydalarının tükenmesi söz konusudur. Yani işletmeler normal faaliyetlerini sürdürebilmek için kira, elektrik, su, doğal gaz, muhasebe ücreti, sigorta gibi giderlerle her zaman karşılaşabilir. Bu giderler hem üretim işletmeleri hem de ticaret işletmeleri için söz konusudur.

Zarar, işletme faaliyetlerinin yerine getirilmesi sırasında yapılan gereksiz veya gereğinden fazla tüketimleridir. Yani ekonomik yarar sağlamayan boşa yapılan tüketimlerdir. Örneğin depodaki ham maddenin normal kabul edilemeyen nedenlerle kullanılamaz hâle gelmesi, bir mamulün üretiminde gereğinden fazla malzeme kullanılması zarar olarak kabul edilir.

Ürünle doğrudan ilişkisi kurulabilen yani hangi ürün için ne kadar kullanıldığı belirlenip izlenebilen giderler direkt giderlerdir.

Ürünle doğrudan ilişkisi kurulamayan, yani o ürün için ne kadar kullanıldıkları doğrudan belirlenemeyen giderler, endirekt giderlerdir.

Bir mamulün maliyetini oluşturan unsurları ikisi direkt ve biri endirekt gider olmak üzere üçe ayrılmaktadır. Bunlar; direkt ilk madde ve malzeme giderleri, direkt işçilik giderleri, genel üretim giderleridir.

Direkt ilk madde ve malzeme giderleri; direkt ilk madde ve malzeme üretilen mamulün özünü oluşturan maddedir. Bu maddeler ile üretilen mamuller arasında doğrudan ilişki kurmak kolaydır.

Direkt işçilik giderleri; fiilen üretim bölümünde çalışan işçilerin ücretleri toplamından oluşan giderlerdir. Bu gider çeşidinde işçiler o ürünün üretiminde bizzat emek sarf etmektedirler.

Genel üretim giderleri; direkt ilk madde malzeme ve direkt işçilik giderleri dışında kalan ve mamulle doğrudan ilişkisi kurulamayan giderler genel üretim giderleri başlığı altında izlenir.

Belirli bir mamul üretmek için harcanan mal ve hizmetlerin toplam parasal değerini ifade eden toplam maliyet kavramıdır.