Maliyet Muhasebesine Giriş
Maliyet Muhasebesinin Tarihsel Gelişimi
Genel olarak maliyet muhasebesi alanındaki gelişmeleri tarihsel olarak aşağıdaki gibi özetlemek mümkündür:
Maliyet muhasebesi alanındaki ilk çalışmalara 1800’lü yıllarda Amerika Birleşik Devletleri’nde başlanmıştır.
Modern maliyet muhasebesi teknikleri General Motors tarafından 1920’li yıllarda geliştirmiştir.
1929’da İngiltere’de Ulusal Demir Çelik Üreticileri Federasyonu'nun yıllık toplantısında “Standart Maliyet Hesaplama Sistemi” fikri ilk olarak ortaya atılmıştır.
1947’de Maliyet Muhasebecileri Birliği'nin yayınladığı bültende Hamilton Church’un ortaya attığı tam maliyetleme sisteminin en modern maliyetleme sistemi olduğu vurgulanmıştır.
Esnek bütçe terimi ilk olarak 1940’ların başlarında ortaya çıkmıştır.
General Electric 1960 yılında, genel üretim giderlerini daha iyi dağıtabilmek için faaliyete dayalı maliyetleme sistemini kullanmıştır.
Başa baş analizleri 1950’lerde kullanılmaya başlanmış, muhasebeciler 1960’larda Maliyet-Hacim-Kâr analizleriyle birlikte başa baş analizini geliştirmişlerdir.
1980-2000 yılları arasında önemli ölçüde bilgisayar kontrollü esnek üretim teknolojisi maliyetler üzerinde uygulanmaya başlanmıştır.
Maliyet Muhasebesinin Tanımı ve Önemi
Özellikle son yıllarda üretim teknolojisi alanında yaşanan gelişmeler, maliyer muhasebesinin önemi artırmıştır. Küresel ticareti etkileyebilecek düzenlemelerin yapılması, işletmelerin faaliyet alanlarının genişlemesini sağlamıştır. Bu durum da kaliteli üren veya hizmetlerin daha düşük maliyetlerle üretilmesini zorunlu hâlâ getirmiştir. Bu da işletme sahip veya yöneticilerinin maliyet ve maliyet muhasebesi konularına daha fazla önem vermelerine yol açmıştır.
Maliyet muhasebesi; bir işletmede üretilen mal veya hizmet birimlerinin elde edilmesi ve bunların alıcılara ulaştırıp paraya dönüştürülmesi için işletmenin yaptığı fedakârlığın parasal ölçüsünü gösteren maliyetlerin hangi giderlerden oluştuğunu belirleyen, söz konusu giderleri; türleri, fonksiyonları ve gider yerleri açısından hesap planındaki sınıflandırma çerçevesinde kaydedip izleyen, bu bilgilerin inceleme ve yorumunun yapılmasına imkân verecek raporların hazırlanmasını ve maliyetlerin kontrolünü amaçlayan işlemler bütünüdür
Maliyet Muhasebesi Faaliyetleri
Maliyet muhasebesi faaliyetleri maliyet muhasebesi sistemini oluşturmaktadır. Bu sistem ise maliyetlerin ölçülmesi, kaydedilmesi, analizi ve raporlanması olmak üzere dört ayrı faaliyetten oluşmaktadır.
Maliyet Muhasebesinin Özellikleri
Genel kabul görmüş muhasebe ilkelerini kapsamakla birlikte daha geniş bir etkilenme alanı bulunmaktadır.
Hem işletme içi hem de işletme dışı bilgi kullanıcılarına özel bilgiler sunar.
Maliyet muhasebesinde maliyet bilgilerinin tutar yönü kadar miktar yönü de önemlidir.
Maliyet muhasebesi bilgileri gerek işletme bütününe gerekse alt birimlerine yönelik ayrıntıları gösterir.
Maliyet bilgilerinin kullanım alanlarında kesinlikten ziyade hız faktörü önemlidir.
Maliyet muhasebesi bilgileri tek başına geçmiş bilgileri göstermekten ziyade geleceğe dönük bilgileri de sunar.
Maliyet Muhasebesinin Görevleri
- Üretimlerin maliyetlerini belirlermek,
- Kontrol aracı olmak,
- Planlamaya yardımcı olmak.
Maliyet Muhasebesi İle Finansal Muhasebe Arasındaki İlişki
Finansal muhasebe satın aldığı ürün üzerinde hiçbir değişiklik yapmadan direkt müşterilerine ulaştıran işletmeler için geçerlidir. Maliyet muhasebesini ise mal ve hizmet üreten işletmeler kullanmaktadır. Her iki muhasebe türü arasında yakın bir ilişkinin olduğu kadar aynı zamanda önemli farklılıklarında olduğu söylenebilir. Gerek maliyet muhasebesinin gerekse finansal muhasebenin amaçlarına ulaşabilmeleri için birbirleri ile uyum içinde olmaları gerekir.
Maliyet Muhasebesi İle Yönetim Muhasebesi Arasındaki İlişki
Her iki muhasebe türünün konuları kesin bir şekilde bölünmemiştir. Hem yönetim muhasebesinin hem de maliyet muhasebesinin başlıca ilgi alanları iç plan, kontrol, maliyetler ve üretimle ilgili diğer bilgilerdir. Ancak yönetim muhasebesinin konusu daha geniş ve tekniktir.
Maliyet Muhasebesinin Amaçları ve Araçları
Amaçları; toplam ve birim maliyetleri hesaplamak, planlamaya yardımcı olmak, gider kontrolünü sağlamak ve özel amaçlı yönetim kararlarında yardımcı olmaktır. Araçları ise maliyet sistemi ve maliyet analizleridir.
Maliyet Muhasebesinin İlkeleri
- Sosyal sorumluluk,
- Para ile ölçme,
- Belgelere dayanma,
- Maliyetleri ayırma,
- Miktar belirtme,
- Zaman belirtme,
- Direkt maliyet yükleme,
- Süreklilik,
- Değerleme