Dikey Yüzde Analizi

Ortak paydaya indirgenmiş analiz olarak da adlandırılan dikey yüzde analizinde; mali tablolarda yer alan her hesap kalemi aynı tabloda yer alan belirli bir kaleme veya toplam kısmına oranlanmakta ve bulunan yüzdelere göre ifade edilmektedir.

Bu analiz tekniği tek bir döneme ilişkin finansal durum ve kapsamlı gelir tablolarına uygulanırsa statik bir analiz, birden fazla döneme ilişkin mali tabloları karşılaştırmak için uygulandığında dinamik bir analiz olarak kullanılabilmektedir.

Dikey Yüzde Analizi

Dikey yüzde analiz yönteminin diğer mali analiz tekniklerine kıyasla iki önemli üstünlüğü vardır. Bunlar:

1-Diğer mali analiz teknikleri, finansal durum tablosunda yer alan hesap kalemlerinin toplam içindeki nispi önemlerini göstermedikleri hâlde, bu yöntem her bir kalemin toplam içindeki göreli önemini ifade eder.

2-Finansal durum tabloları ve bunlardaki değişiklikler salt mutlak rakam olarak gösterildiği takdirde, aynı sektör kolundaki işletmeler arasında anlamlı karşılaştırmalar yapmaya imkân yoktur. Buna karşılık bilançoların ortak bir ölçüye indirgenerek yüzdelerle ifade edilmesi halinde, aynı faaliyet kolundaki işletmeler arasında anlamlı ve tutarlı karşılaştırmalar yapmak imkânı elde edilebilir.

Dikey yüzde analizi üç sütun üzerinde yapılmaktadır. Birinci sütuna finansal durum tablosu verilerinin tutarları, ikinci sütuna her kalemin kendi grup toplamı içindeki oranı, üçüncü sütuna ise her hesap kaleminin finansal durum tablosu toplamına olan oranı yazılmaktadır.

Bu yöntemin mali analiz açısından en önemli faydası; her kalemin, hem mutlak değeri hem de gerek kendi grupları içindeki gerekse genel toplam içindeki ağırlıklarının görülme imkânı elde edilmiş olmasındandır.

Mali Tabloların Dikey Yüzde Yöntemine Göre Düzenlenmesi ve Analizi

Finansal durum tablosu verilerini kullanarak iki farklı şekilde dikey yüzde hesaplayabiliriz.

1. Genel Toplam Yöntemi: Bu yöntemde toplam varlıklar kalemini 100 kabul ederek diğer hesap kalemlerinin tutarlarını toplam varlıklar tutarına oranlar, yüzde olarak ifade etmek için 100 ile çarparız.

2. Grup Toplamı Yöntemi: Bu yöntemde ise her bir hesap grubu toplamı 100 kabul edilir ve alt hesaplar ana hesap grubu toplamına oranlanır.

Kapsamlı gelir tablosu da dikey yüzdelere göre düzenlenebilir. Bu analizde de yalnızca bir dönemin verileri yeterli olabilmektedir. Ancak gelişmeleri daha yakından izlemek için, istenirse birden fazla döneme ilişkin yüze indirgenmiş kapsamlı gelir tabloları karşılaştırmalı olarak kullanılabilir.

Kapsamlı gelir tablosunun yüzde ile gösterilmesi, finansal durum tablosunun dikey yüzdeler ile gösterilmesinden daha anlamlıdır ve daha fazla kullanılmaktadır.

Kapsamlı gelir tablosunun finansal durum tablosunda olduğu gibi genel toplamı yoktur. Bu yüzden, gelir tablosunun mali analiz için düzenlenmesi bilançodan oldukça farklıdır.

Kapsamlı gelir tablosunun dikey yüzde yöntemi ile analizinde net satışlar, 100 olarak kabul edilmekte ve diğer kalemler net satışlara oranlanmaktadır. Çünkü bir işletmenin temel başarı ve performans göstergesi işletmenin asıl faaliyet sahası olan dönemin satışlarıdır.

Böylece net satış hasılatının % kaçının örneğin brüt satış kârına, % kaçının faaliyet kârına, % kaçının dönem kârına ait olduğu ortaya konulmuş olur. Aynı şekilde net satışlara kıyasla satılan malın maliyeti ve giderlerinde % payı belirlenmiş olur.