Karşılaştırmalı Mali Tablolar Analizi
Karşılaştırmalı Mali Tabloların Düzenlenmesi
Karşılaştırmalı mali tablolar analizini bütün tablolar için yapmak mümkündür.
Ancak uygulamada genellikle bilanço ve gelir tablosu için bu analiz kullanılmaktadır.
Bu yöntemde, dönemler itibarıyla bilanço ve gelir tablosu kalemleri karşılaştırıldığı için analiz için hazırlanan tablolara da karşılaştırmalı mali tablolar denmektedir.
Enflasyonun yüksek olduğu dönemlerde kalemlerin enflasyon oranında düzeltilmesi gerekir.
Mali tabloları analize başlanmadan önce dikkat edilecek hususları şu şekilde sırlamak mümkündür:
Karşılaştırılacak dönemler aynı uzunlukta olmalı
Tablolar ve içerdiği bilgiler aynı muhasebe ilke ve kuramlarına göre hazırlanmış olmalı
Tablolar enflasyon etkisinden arındırılmalı
Karşılaştırmalı Mali Tablolar Analizi (Yatay Analiz)
Karşılaştırmalı mali tablolar analizi, bir işletmeye ait iki veya daha fazla döneme ait mali tabloların birbirini izleyen dönemler şeklinde düzenlenmesi ve bu tablo kalemlerinde meydana gelen değişimin tutar ve oran olarak belirlenip değerlendirilmesidir.
Karşılaştırmalı tablolar analizinin temel amacı; işletmenin birden fazla dönemini inceleyerek işletmenin gelişen ve gerileyen yanlarını tespit etmektir.
Bu analiz yöntemi genel olarak bir işletme ile ilgili;
- Kârlılığında
- Mali yapısında
- Verimliliğinde ve
- Likiditesinde meydana gelen değişimler hususunda bilgi verir.
Eğer ikiden fazla döneme ait karşılaştırmalı analiz yapılacaksa baz olarak belirlenen yılın normal bir yıl olması gerekir. Aksi takdirde hatalı sonuçlar verecektir.
Karşılaştırmalı mali tablolar analizi;
İki dönemli karşılaştırmalı mali tablolar analizi
İkiden fazla dönemli karşılaştırmalı mali tablolar analizi şeklinde incelenebilir.
İki Dönemli Karşılaştırmalı Mali Tablolar Analizi
Karşılaştırmalı mali tablolar analizi iki dönem için yapıldığı zaman; bu iki döneme ait finansal tablolar yan yana iki sütuna yerleştirilir.
Daha sonra bunlardaki değişim tutar olarak hesaplanır ve yan sütuna yazılır.
Son olarak bu tutar ilk döneme bölünerek değişim yüzde olarak hesaplanır ve değerlendirme yapılır.
İki dönemli karşılaştırmalı tablolar analizi yapılırken aşağıdaki adımlar uygulanır:
1. Adım: Öncelikle eğer tablolar rapor şeklinde değilse rapor şekline dönüştürülür ve yan yana yazılır.
2. Adım: Enflasyonun yüksek olduğu dönemlerde karşılaştırmalı mali tabloları enflasyona göre düzeltmek gerekir.
Bunun için önceki dönem verilerini, cari dönemdeki Toptan Eşya Fiyat Endeksi'nde (TEFE) veya Tüketici Fiyat Endeksi'nde (TÜFE) meydana gelen artış oranına göre düzeltmek gerekir.
3. Adım: Cari yıl tutarlarından önceki yılın tutarları çıkarılarak bulunan tutarlar yeni açılacak bir sütuna yerleştirilir.
4. Adım: Bulunan farklar önceki yıl tutarlarına bölünüp 100 ile çarpılarak değişim, yüzde olarak ifade edilir ve yan tarafa açılan yeni bir sütuna eklenir.
5. Adım: Bulunan tutar ve yüzde değişimler yorumlanır.
İkiden Fazla Dönemli Karşılaştırılmalı Mali Tablolar Analizi
İkiden fazla dönemli karşılaştırmalı mali tablolar analizinde de iki dönemli karşılaştırmalı tablolar analizindeki aynı adımlar takip edilir.
Karşılaştırılacak dönem sayısı ikiden fazla olduğu durumlarda iki farklı yöntem uygulanabilmektedir. Bunlar;
Sabit baz yöntemi ve
Hareketli baz yöntemidir.
Sabit Baz Yöntemi: Bu yöntemde bir yıl baz yıl olarak belirlenmekte ve değişimler bu yıla göre yapılmaktadır.
Genel olarak baz yıl olarak ilk yıl alınır ve diğer yıllardaki değişimler ilk yıla göre hesaplanır.
Ancak farklı bir yılı baz yıl olarak kullanmak da mümkündür.
Bu yöntemde baz yıl olarak belirlenen yılın her açıdan normal bir yıl olması önemli bir husustur.
Hareketli Baz Yöntemi: Bu yöntemde baz yıl her zaman bir önceki yıl olmaktadır.
Yani kalemlerdeki değişimler kendisinden önceki yıla göre hesaplanmaktadır.
Karşılaştırmalı Mali Tablolar Analizinin Yorumlanması
Karşılaştırmalı mali tablolar analiz edildikten sonra, kalemlerde meydana gelen artış ve azalışların değerlendirilmesi ve yorumlanması süreci başlar.
Burada meydana gelen değişimlerin nedenleri sorgulanır ve bu değişimlerin işletme için ne anlam ifade etikleri açıklanmaya çalışılır.
Ancak yapılacak yorum ve değerlendirmelerde değişim tutarı ve oranı birlikte dikkate alınmalıdır.
Sadece tutara ya da orana bağlı kalarak yapılacak bir değerlendirme yanlış yorumlara sebep olabileceğinden sakıncalıdır.
Ayrıca bir kalem hakkında değerlendirme yaparken bu kalemin ilişkili olduğu diğer kalemlerdeki değişimlerin de dikkate alınması daha tutarlı bir değerlendirme yapmak açısından önemlidir.