Özel Amaçlı Mali Tablolar

İşletmelerin hazırlaması zorunlu beş adet genel amaçlı mali tablolar yanında, özel amaçlı mali tablolar da düzenlemeleri hem kendileri açısından hem de işletme hakkında karar alma durmunda olanlar açısından oldukça önemlidir.

Bu özel amaçlı mali tablolar şunlardır;

• Kâr dağıtım tablosu,
• Fon akım tablosu,
• Satışların maliyeti tablosu.

Kâr Dağıtım Tablosu

Kâr dağıtım tablosu, işletmenin dönem kârının nasıl dağıtıldığını gösteren tablodur. Kâr dağıtım tablosunun düzenlenme amacı; özellikle sermaye şirketlerinde dönem kârından, ödenecek vergi ve fonların, ayrılan yedeklerin ve ortaklara dağıtılacak kâr paylarının açıkça gösterilmesi ve şirketlerin hisse başına kâr ile hisse başına temettü tutarının hesaplanmasını sağlamaktır.

Türkiye Muhasebe Standartları'nda (TMS) kâr dağıtım tablosuyla ilgili ilkeler dört başlıkta düzenlenmiştir. Bunlar;

Kâr dağıtım kaynağının dönem kârı ile yedeklerden oluşması,

Kârdan devlete, ortaklığa, ortaklara ve işletme personeline ait payların tabloda açıkça gösterilmesi,

Adi ve imtiyazlı hisse senetlerine ait payların tabloda ayrı gösterilmesi,

Katılma intifa senedi (KİS), kâra iştirakli tahvil (KİT), kâr zarar ortaklığı belgesi (KOB) gibi menkul kıymetlere ait payların tabloda ayrı gösterilmesi şeklinde özetlenebilir.

Kâr dağıtım tablosunda;

• Ödenecek vergiler ve yasal yükümlülükler,
• Ortaklara ödenecek I. ve II. temettüler,
• Ayrılan I. tertip ve II. tertip yasal yedekler, statü yedekleri, olağanüstü yedekler ve
• Kârdan ayrılan özel fonlar açıkça gösterilir.

Fon Akım Tablosu

Fon kavramı işletmenin üçüncü kişilerle olan ilişkilerinden doğan bütün mali imkânları ifade eder. İşletmenin bütün varlıkları fon olarak kabul edilmektedir.

Fon kavramı tüm finansal araçları (nakit ve nakit olmayan) ifade eder.

Fon akım tablosu, finansal durum, kapsamlı gelir tablosu ve dip notlardan yararlanılarak hazırlanır. Finansal durum ve kapsamlı gelir tablolarının cari yıl ve bir önceki yıl sonuçları birbiriyle karşılaştırılır. Her hesaptaki artış ve azalış fon kaynağı veya fon kullanımı olarak değerlendirilir.

Fon akım tablosu; işletmenin bir dönemde faaliyetlerden sağladığı fonları, yatırım ve finansman faaliyetlerini özetleyerek, dönem boyunca finansal durumda meydana gelen değişiklikleri ilgililere açıklamak amacıyla hazırlanan bir özel amaçlı mali tablodur.

Fon akım tablosunda varlıklardaki azalış ve kaynaklardaki artış fon kaynaklarını gösterirken; varlıklardaki artış ve kaynaklardaki azalış da fon kullanımını gösterir. Fon akım tablosu iki bölümden oluşur. Bunlar;

• Fon kaynakları
• Fon kullanış yerleridir.

Satışların Maliyeti Tablosu

İşletmenin sağlıklı bir dönem geçirip geçirmediğinin en temel göstergelerden birisi olmasından dolayı brüt kâr oldukça önemlidir. Çünkü brüt kâr işletmenin esas faaliyetlerinden elde ettiği kârı göstermektedir. Brüt kâr net satışlarda satışların maliyeti çıkarıldıktan sonra kalan tutardır. Brüt kâr hesaplanmasında satış tutarı kadar satışların maliyeti de bir o kadar önemlidir. Bu öneminden dolayı satışların maliyeti gelir tablosuna ek olarak düzenlenmektedir. Satışların maliyeti tablosu işletmenin dönem içindeki stok hareketlerini, üretim maliyetlerini, satılan mamullerin maliyetlerini, satılan ticari malların maliyetlerini ve satılan hizmet maliyetlerini gösterir.

Üretim işletmelerinde mamul maliyetini oluşturan,

• İlk madde malzeme,
• Direkt işçilik,
• Genel üretim maliyetlerinin tutarları ve
• Yarı mamul tutarları satışların maliyeti tablosunda gösterilir.

Ticaret işletmelerinde satın alınan ticari malın maliyeti,

• Dönem başı stoklar,
• Dönem içi alışlar
• Dönem sonu stok tutarları gösterilerek satılan ticari malın maliyeti hesaplanmaya çalışılır.

Satışların maliyeti tablosu işletmenin üretim maliyetlerini, dönem başı ve dönem sonu stokları itibariyle bir önceki dönem ile karşılaştırabilme imkânı sağlar.