Oran Analizi: Faaliyet, Kârlılık ve Büyüme Oranları

Faaliyet Oranları

Faaliyet oranları işletme varlıklarının ne derece etkin kullanıldığını araştıran oran grubudur. Faaliyet oranları işletmenin satışları ile varlıkları arasındaki ilişkinin tespiti açısından önemlidir.

Başlıca faaliyet oranları;

1. Alacaklar Devir Hızı; İşletmenin alacaklarını ne ölçüde etkin yönettiğini ortaya koymaktadır. Bu oran alacakların yılda kaç defa tahsil edildiğini gösterir. Alacaklar devir hızı, kredili satışların ortalama ticari alacaklara bölünmesiyle bulunur.

Alacaklar devir hızı yanında alacakların ortalama tahsil süresi, yani alacakların ortalama kaç günde tahsil edildiğinin hesaplanması analizler açısından son derece yararlı olur. Alacakların ortalama tahsil süresi 360/alacaklar devir hızı formülüyle bulunabilir.

2. Stoklar Devir Hızı; Stokların ne ölçüde etkin yönetildiğinin bir göstergesidir. İşletmede stokların ne kadar hızlı satıldığını gösterir. Stoklar devir hızı, satılan malın maliyetinin ortalama stoklara bölünmesiyle bulunur.

Analizlerde stoklar devir hızıyla birlikte stok tutma süresi, yani stokların ortalama satış süresinin de hesaplanması yararlı olur. Stok tutma süresi 360/stoklar devir hızı formülüyle bulunabilir.

3. Varlıklar Devir Hızı; İşletmede yapılan yatırımların etkin kullanılmasının bir ölçütü olarak toplam varlıkların yılda kaç kez devrettiğinin gösterir. Benzer iki işletmeden varlıklar devir hızı yüksek olan işletmenin varlıklarını daha etkin kullandığı ve kapasite kullanım oranının daha yüksek olduğu anlaşılır. Varlıklar devir hızı, satış gelirlerinin ortalama varlıklara bölünmesiyle bulunur.

4. Ticari Borçlar Devir Hızı; Kredili alımlardan doğan ticari borçların yılda kaç kez ödendiğini göstermektedir. Bu oran kredili satış yapanlar açısından son derece önemlidir. Kredili satış yapılacak işletmenin ticari borçlar devir hızı hesaplanarak satış kârarının verilmesi yerinde olur. Ticari borçlar devir hızı, kredili alışların ortalama ticari borçlara bölünmesiyle bulunur.

5. Özkaynaklar Devir Hızı; İşletmenin özkaynaklarını ne derece etkin kullandığının bir göstergesidir. Bu oran satış gelirlerinin ortalama özkaynaklara bölünmesiyle bulunur.

Kârlılık Oranları

İşletmelerin performans analizlerinde en klasik yöntem kârlılık analizleri kapsamında kârlılık oranlarının hesaplanmasıdır.

Kârlılık oranları; işletmenin geçmişteki kazanma gücü ve faaliyetlerin etkinlik derecesinin ölçülmesinde ve değerlendirilmesinde kullanılan oranlardır.

Başlıca kârlılık oranları;

1. Brüt Kâr Marjı; Net satışlar ile satılan malın maliyeti arasındaki fark brüt kârı oluşturur. Brüt kâr marjı; satışlar üzerinden elde edilen brüt kârlılığı göstermesi açısından son derece önemlidir. Oran, brüt kârın satış gelirlerine bölünmesiyle bulunur.

2. Dönem Kâr Marjı; Satışlar üzerinden elde edilen net kârlılığı göstermektedir. Oran, dönem kârının satış gelirlerine bölünmesiyle bulunur.

3. Varlıklar Kârlılık Oranı; İşletmenin varlıklara yapmış olduğu yatırımın sonucunda elde ettiği kârlılığı ve varlıkların etkin kullanılıp kullanılmadığını göstermektedir. Oran, dönem kârının ortalama varlıklara bölünmesiyle bulunur.

4. Özkaynaklar Kârlılık Oranı; Ortaklarca işletmeye konan özkaynakların etkin kullanımının iyi bir göstergesidir. Oran, dönem kârının ortalama özkaynaklara bölünmesiyle bulunur.

5. Hisse Başına Kâr; Dönem kârının hisse senedi sayısına bölünmesiyle bulunur. Yatırımcılar, özellikle borsadaki şirketleri değerlendirirken hisse senedi başına düşen kârlılığa büyük önem verirler.

Büyüme Oranları

İşletmelerin mali tablolarında bulunan kalemlerin yıllar itibariyle nasıl bir eğilim (trend) izlediği büyüme oranları yardımıyla tespit edilir.

Başlıca büyüme oranları;

1. Satış Gelirlerindeki Büyüme Oranı

2. Dönem Kârındaki Büyüme Oranı

3. Toplam Varlıklardaki Büyüme Oranı

4. Özsermayedeki Büyüme Oranı

Büyüme oranları hesaplanırken; ilgili hesap kaleminin cari dönem değerinden önceki dönem değeri çıkârılır ve çıkan tutar ilgili hesap kaleminin önceki dönem değerine bölünür.