Kamu Harcamaları ve Sınıflandırılması

Kamu Harcamasına İlişkin Tanımlamalar

Dar ve Geniş Anlamda Kamu Harcamaları

Dar anlamda kamu harcaması tasnifinde, hizmeti sunan kuruluşların hukuksal kişilikleri esas alınmaktadır. Devlet ve diğer kamu tüzel kişilerinin bütçeleri aracılığıyla yapılan ödemeleri ifade eder (Edizdoğan, 2008, s.43; Erginay, 1992, s.131).

Geniş anlamda kamu harcamaları ise genel ve ortak ihtiyaçları karşılamak ve temin etmek, kamu menfaatlerini sağlamak amacıyla yerine getirilen ve toplumun tümüne sunulmuş bulunan devamlı ve sürekli faaliyetlerdir (Akdoğan, 2003, s.62; Erdem vd, 2008, s.29).

5018 Sayılı Kanunda Kamu Harcamasının Tanımı

Kamu harcaması 5018 sayılı Kanun'da şu şekilde izah edilmiştir: “Kanunlarına dayanılarak yaptırılan iş, alınan mal ve hizmet bedelleri, sosyal güvenlik katkı payları, iç ve dış borç faizleri, borçlanma genel giderleri, borçlanma araçlarının iskontolu satışından doğan farklar, ekonomik, mali ve sosyal transferler, verilen bağış ve yardımlar ile diğer giderleri ifade eder (5018 sayılı Kanun Md.3/h ).”

Klasik Maliyecilere Göre Kamu Harcamalarının Tanımı

Klasik maliyecilere göre, kamu harcamaları, kamu makamlarının toplumsal ihtiyaçları karşılamak üzere belirli usullere uyarak yaptıkları parasal harcamalardır.

Modern Maliyecilere Göre Kamu Harcamalarının Tanımı

Modern maliyeciler kamu harcamalarının miktarıyla değil, içeriğiyle ilgilidirler. Kamu harcamalarını devletin mali araçlarından biri olarak kabul ederler. Devletin kullandığı diğer mali araçlarla bir bütün olarak göz önünde tutarlar.

Sosyoekonomik Tanım

Bu tanıma göre, devlet ve kamu tüzel kişileri ile devredilen yetkiye sahip kuruluşların emretme yetkilerinin uygulanması dolayısıyla yaptıkları harcamalara kamu harcamaları denir. Kamu tüzel kişilerinin, gerçek kişiler ve özel hukuk tüzel kişilerininkine benzeyen şartlar altında yaptıkları harcamalar ise özel harcama sayılır (Nadaroğlu, 1998, ss.122 -125).

Kamu Harcaması Yapan Kamu İdarelerinin Tasnifi

Küreselleşme sürecinde uluslararası ekonomik işlemlerin artması ve Avrupa Birliğine uyum politikaları gereğince kamu mali hesaplarında ve bütçede yeni tasniflere gidilmesi ihtiyacı doğmuştur.

Kamu Kesimi Borçlanma Gereksinimi Açısından Kamu Sektörünün Tasnifi

Türkiye ekonomisinin temel sorunlarından biri, 1980’li yıllardan itibaren sürekli artış eğilimi gösteren kamu açıkları veya teknik karşılığı ile kamu kesimi borçlanma gereğidir. Kamu Kesimi Borçlanma Gereği ( KKBG), kamu kesiminin bir yıl içinde gelirleri ile giderleri arasında oluşan farkı, yani belli bir dönemde bir bütçe yılı içinde kamu kurum ve kuruluşlarının borçlanarak yapabilecekleri harcamaları gösterir.

Muhasebe -İ Umumiye Kanunda Kamu Sektörünün Tasnifi

1050 sayılı Muhasebe -i Umumiye Kanunu sadece genel bütçe ile yönetilen, yasama, yürütme ve yargı organları kapsamına giren teşkilatı kapsamaktaydı. Katma bütçeli ve özel bütçeli idareler (yerel yönetimler) kendi özel kanunlarında hüküm bulunmayan hâllerde 1050 sayılı Kanun hükümleri istisna olarak uygulanmaktaydı. Düzenleyici ve denetleyici kuruluşlar, sosyal güvenlik kuruluşları kendi özel mevzuatına tabi olarak işlem tesis ediyorlardı.

Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu’nda Kamu Sektörünün Tasnifi

5018 sayılı Kanun'da özel bütçeli idareler, sosyal güvenlik kurumları ve mahallî idareler de mali yönetim sisteminin kapsamına alınmıştır. 5018 sayılı Kanun ile katma bütçeli idareler kaldırılmış ve mali statüsüne göre bu idarelerin bir kısmı genel bütçe kapsamına dâhil edilmiş, bir kısmı da özel bütçe kapsamına alınmıştır.

Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunun Kapsamı Dışında Kalan Kamu Sektörü

Genel yönetim idareleri 5018 sayılı Kanun kapsamında faaliyetlerini sürdürmektedir. Fon idareleri, döner sermayeli kuruluşlar, KİT’ler ve diğer kamu işletmeleri bu kanun dışında kendi yasal mevzuatlarına göre faaliyetlerini sürdürmektedir.

Kamu Harcamalarının Sınıflandırılması

İdari (Organik) Sınıflandırma

Devletin yapısı, organları ve hukuki düzenlemeler göz önünde tutularak yapılan sınıflandırmadır. Devlet bütçesinden ödenekler kamu hizmetlerini yürüten çeşitli kuruluşlar arasındaki idari sınıflandırmaya göre dağıtılır. Kamu harcamalarının devletin hangi kurumları tarafından yapıldığı dikkate alınarak sınıflandırılmaya gidilmektedir.

Fonksiyonel Sınıflandırma

Burada sınıflandırma, harcamaları yapan kuruluşlar yerine harcamaların yöneldiği devlet faaliyetlerine göre yapılır. Yani, kamu giderleri kamu hizmetleri esas alınarak sınıflandırılır. Fonksiyonel sınıflandırmada devletin hangi amaçlar için hangi devlet fonksiyonları için para harcadığı görülür. Bu sınıflandırmaya dayanılarak yapılan harcama programlarında hizmetin birim maliyeti esas alınır.

İktisadi (Ekonomik) Sınıflandırmalar

Kamu harcamalarının kaynak ve gelir dağılımı üzerine olan etkileri dikkate alınarak yapılan tasniftir. İktisadi açıdan kamu harcamaları şu şekilde sınıflandırılabilir: Reel harcamalar -transfer harcamaları, cari harcamalar - yatırım harcamaları ve verimli harcamalar -verimsiz harcamalar.

Olağan Harcamalar –Olağanüstü Harcamalar

Devletin normal cari giderleri, işleyişi, genel idaresi ile ilgili, önceden tahmin edilebilen harcamalar, olağan harcamalardır. Devletin normal giderleri ile ilgili olmayan olağanüstü durumlarda yapmak zorunda olduğu harcamalar ise olağanüstü harcamalardır.

Mahallî (Yerel) Harcamalar –Millî (Ulusal) Harcamalar

Merkezî idarenin ülke düzeyinde yaptığı millî güvenlik, adalet, sosyal güvenlik gibi harcamalar millî (ulusal) harcamalardır. Ülke düzeyinde kamusal ihtiyaçların aksamadan sürdürülebilmesi amacıyla merkezî ve mahallî idare arasında kamusal hizmetlerin ve gelirlerin paylaştırılmasına, mali tevzin adı verilmektedir.

Analitik Bütçe Sınıflandırmasına Göre Kamu Harcamalarının Sınıflandırılması

Analitik bütçe sınıflandırmasında harcama, (borç vermeden farklı olarak) geri ödenmeyen bir başka deyişle herhangi bir mali hak yaratmayan veya mevcut bir mali hakkı ortadan kaldırmayan devlet ödemeleri olup cari ya da sermaye nitelikli olabilir. Harcama, mal veya hizmet alımında olduğu gibi bir şey karşılığında yapılabileceği gibi karşılıksız da yapılabilir. 2004 yılından itibaren uygulanmaya başlanan yeni analitik bütçe sınıflandırması dört gruptan oluşmaktadır: Kurumsal Sınıflandırma, Fonksiyonel Sınıflandırma, Finansman Tipi Sınıflandırma ve Ekonomik Sınıflandırma.