IS-LM Modeli: Maliye ve Para Politikaları

Maliye politikasının ilk etkisi bileşenleri gereği IS eğrisi ile temsil edilen mal piyasasında ortaya çıkar.

IS eğrisinin yer değiştirmesi otonom harcamaların etkisi ile olmaktadır. Otonom harcamalar içinde kamunun gerçek harcamaları, transfer harcamaları ve vergileri yer almaktadır. Bu durumda kamunun maliye politikası araçları ile IS eğrisinin yerini değiştirme imkânı vardır. Otonom harcamalarda gerçekleşen değişiklikler IS eğrisini artış yönünde sağa veya azalış yönünde sola doğru kaydırır.

LM eğrisi sabitken genişletici bir maliye politikası uygulandığında, IS eğrisi artış yönünde sağa doğru kayar, faizler artar ve gelir yükselir. Faiz oranlarındaki artış özel yatırımları azaltır. Özel yatırımlardaki bu azalma dışlama etkisi (crowding -out effect) olarak adlandırılır.

LM eğrisinin yer değiştirmesi para arzındaki değişimlerin sonucudur. Para arzını değiştirme yoluyla da hükûmetler para piyasasını ve dolayısıyla LM eğrisini değiştirme imkânına sahiptirler.

Kamu otoritesi para politikası vasıtasıyla ekonomiye müdahale etmek için piyasadaki para miktarını değiştirir. Piyasadaki para miktarının ayarlanması, para arzının artırılması veya azaltılması şeklinde ortaya çıkar. Para arzındaki değişmeler, LM eğrisinin yer değiştirmesine neden olur.

IS eğrisi sabitken genişletici bir para politikası uygulandığında, LM eğrisi artış yönünde sağa doğru kayar, faizler düşer, gelir yükselir.

Maliye politikasının etkinliği LM eğrisinin eğimi ve IS eğrisinin eğimi olmak üzere iki temel unsura bağlıdır.

Para talebinin gelire duyarlılığı (k) ne kadar yüksek ve para talebinin faiz duyarlılığı (h) ne kadar düşük olursa LM eğrisi o kadar dikey olur.

IS eğrisinin eğimi sabitken LM eğrisi yatıklaştıkça maliye politikasının etkinliği artar, LM eğrisi dikleştikçe maliye politikasının etkinliği azalır.

LM eğrisi sabitken, IS eğrisi dikleştikçe maliye politikasının etkinliği artar, IS eğrisi yatıklaştıkça maliye politikasının etkinliği azalır.

LM eğrisi yatay eksene paralel ise, maliye politikasının gelir üzerindeki etkisi maksimum; dikey eksene paralel ise maliye politikasının etkinliği sıfır olur.

Para Politikasının etkinliği IS eğrisinin eğimi ve LM eğrisinin eğimi olmak üzere iki temel unsura bağlıdır ve para politikası önce para piyasasını etkiler.

Yatırımların faiz duyarlılığı (b) ve çarpan (kE) ne kadar yüksek ise IS daha yatık ve para politikası daha etkindir.

Para politikasının para piyasasındaki faiz oranını etkilemesine likidite etkisi, faiz oranları yoluyla mal piyasasındaki geliri etkilemesine hasıla etkisi denir.

LM eğrisi sabitken para politikasının etkinliği IS eğrisi yatıklaştıkça artar, IS eğrisi dikleştikçe para politikasının etkinliği azalır.

IS eğrisi sabitken, LM eğrisi dikleştikçe para politikasının etkinliği artar, LM eğrisi yatıklaştıkça para politikasının etkinliği azalır.

Para arzını artırarak faiz oranlarının azaltılması belli bir noktaya kadar mümkündür. Daha sonra para arzının artırılması faiz oranlarını etkileyemez. Bu durum Likidite Tuzağı olarak adlandırılır.