Bağlama Elemanları

Enerji ve/veya güç üreten, ileten, dönüştüren ve enerji kullanarak faydalı iş üreten teknik sistemlere makine denir. Her makine, farklı görev ve fonksiyonları yerine getiren çeşitli geometrilerdeki elemanların veya mekanizmaların bir araya gelmesi ile oluşturulur. Makineyi oluşturan her bir elemanın makine içerisinde belirli bir yeri ve görevi bulunmaktadır. Kuvvet veya moment ileten, bir veya birden fazla görevi üstlenen, hareketli veya sabit olarak çalışan ve kendilerine ait hesap ve şekillendirme yöntemleri olan bu elemanlara makine elemanları adı verilir.

İki veya daha fazla parçayı veya makine elemanını, özelliklerini kaybetmeden ve görevlerinin yerine getirecek şekilde birbirine bağlayan elemanlara bağlama elemanları adı verilir. Aynı zamanda birer makine elemanı olan bağlama elemanları, daha öncede belirtildiği üzere bağladıkları elemanın geometrisi veya büyüklüğü ne olursa olsun, her makinede aynı görevi üstlenmektedir. Bu bağlama elemanları veya yöntemleri, temel olarak iki temel gruba ayrılabilir. Bunlar, çözülebilen ve çözülemeyen bağlama elemanlarıdır.

Çözülebilen bağlama elemanlarında, bağlama elemanının değiştirilmesi gerekirse veya bağlama elemanı hasara uğrarsa (kırılma, deformasyon vs.); değiştirilecek eleman, bağladığı elemanlara hasar vermeden yenisi ile değiştirilebilir. Kama, pim - perno, sıkı geçme, sıkma geçme, konik geçme ve cıvata -somun bağlantıları bu gruba girer. Bu grupta cıvata -somun bağlantıları dışındaki diğer yöntemler özellikle mil -göbek bağlantılarının oluşturulmasında sıklıkla kullanılmaktadır.

Çözülemeyen bağlama elemanlarında ise, bazı özel durumlar dışında, bağlama elemanı ve/veya bağlanan elemanlara hasar vermeden bağlantının çözülmesi imkânsızdır. Kaynak, lehim, perçin ve yapıştırıcı bağlantıları çözülemeyen bağlama elemanları grubuna girer.

Bağlanan parçalar ve bağlama elemanları üzerinde herhangi bir hasar veya tahribat oluşturmada, aynı bağlama elemanları tekrar tekrar kullanılarak istenildiği kadar bağlama -çözme işlemine olanak sağlayan bağlantılardır. Çözülebilen bağlama elemanları, çoğu endüstriyel uygulamada sıklıkla kullanılan mil -göbek bağlantılarının oluşturulmasında etkin bir şekilde kullanılmaktadır.

Mil-göbek bağlantılarında, mil ve göbek çaplarının farklılığından dolayı oluşan kuvvet bağlı çözülebilen bağlantılardır.

İki veya daha fazla parçanın ısı veya basınç yardımıyla dolgu malzemesi (elektrot) kullanılarak veya kullanılmadan çözülmeyecek şekilde birleştirme işlemine kaynak denir. Kaynak işlemi ile makine elemanları veya parçalar birleştirilebilir, kırılan veya hasar gören parçalar onarılabilir/birleştirilebilir , aşınan veya deformasyona uğrayan parçaların hasar gören bölgeleri doldurulabilir.

Birleştirilecek parçalar arasına yayılan ergimiş lehim malzemesinin, parçaları çözülmeyecek şekilde bağlaması işlemine lehimleme denir. Lehim bağlantılarında parçalar adezyon kuvveti ve difüzyon ile birbirine bağlanır.

Perçin bağlantıları, birleştirildikleri parçalarda kuvvet iletimimin yanı sıra sızdırmazlık da sağlayabilirler.

Aynı ya da farklı iki malzemenin yapıştırıcı bir malzeme ile çözülemeyecek şekilde bağlanması işlemine yapıştırma adı verilir. Yapıştırıcı, yapıştırılacak olan parça/malzeme yüzeylerine ince bir tabaka şeklinde sürülür ve yapıştırıcının sertleşmesi sonucunda parçalar birleştirilir. Yapıştırma işleminde kullanılan kimyasal kompozisyon, bağlantının mukavemet performansını değiştirir.