Maden İşyerlerinde Kullanılan İş Ekipmanlarının Sağlık ve Güvenlik Şartları

İş Ekipmanları

İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Sartları Yönetmeliğinin 4. Maddesi ’nin c bendinde iş ekipmanı tanımlanmış̧ olup bu düzenlemeye göre; çalışılmakta olan işlerin yapılması esnasında kullanılan herhangi bir makine, alet, tezgâh veya sisteme “iş ekipmanı ” denilmektedir.

Madenlerde Kullanılan İş Ekipmanları

Maden işletmelerindeki iş makineleri ve teçhizatı, yer altı ve yer üstündeki kömür, cevher ve taş ocaklarında yapılan her tür kazı, kırma, yükleme, nakliye ve zenginleştirme işlemlerinde kullanılmaktadır. Madenlerde kullanılan bu iş ekipmanları ve makineleri genel olarak şu şekilde sınıflandırılabilirler: Kazıcı ve Kesiciler, Yükleme ve Nakliye Araçları, Yeraltı doldu (ramble) makineleri, Yardımcı makineler. Ekipmanlar ise bu makineler ile birlikte kullanılan ve bu makinelerin birer parçası sayılan ekipmanların tamamıdır. "Maden Makineleri" denilince, genellikle akla ilk gelen yer altı ve yer üstü kömür üretimlerinde kullanılan makinelerdir. Maden işyerlerinde kullanılmakta olan iş ekipmanlarının sağlık ve güvenlik şartlarına yönelik “İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği” maden işyerlerinde kullanılmakta olan iş ekipmanlarının kullanımları ile ilgili sağlık ve güvenlik yönünden uyulması gerekli asgari şartları belirlemek amacıyla hazırlanmıştır. İş Ekipmanları yönetmeliklerde yer aldıkları halleriyle genelde “Basınçlı Kap ve Tesisatlar ”, “Kaldırma ve İletme Ekipmanları ”, “Tesisatlar ” ve “Tezgâhlar ” olmak üzere dört ana başlık altında toplanmıştır.

İş Ekipmanlarında İSG Açısından Sorumluluklar

Maden işyerlerinde gerek yer altı gerekse de yer üstü işletmelerinde kullanılacak her tür iş ekipmanının işveren tarafından işe uygun olup olmadığına dair bilgiye sahip olması gerekir. Bunun yanında çalışanların bu iş ekipmanlarından zarar görmemesi adına işveren her türlü önlemi de almakla yükümlüdür. Tehlike oluşma ihtimali olduğunda ise, en azından bu ihtimali yönetmeliklerce belirlenmiş olan risk seviyelerine indirmek için gereken tedbirleri almalı ve asgari gereklere uygun olmasını sağlamalıdır.

İş Ekipmanlarının Periyodik Kontrolleri, Tamir ve Bakımları

Periyodik kontrol; iş ekipmanlarının, yönetmelikte belirtilen aralıklarda ve yöntemlere uygun olarak, bu konuda yetkili personellerce yapılan muayene, deney ve test işlemlerine denilmektedir. Maden işyerlerinde kullanılan her tür ekipmanın belirli aralıklarla ve ilgili standartlar ve belirlenmiş kriterler doğrultusunda, üretildiği kurum tarafından belirlenmiş değerler ve diğer zorunluluklar doğrultusunda, ilgili yönetmelikler gereğince tamir ve bakımlarının yapılması gerekmektedir. Bunların monte edilmesi, kurulumu yetkili personelce yapılmalı, kurulum sonrası özellikle periyodik bakımları aksatılmamalıdır. Bu konuda; “İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliğinde ” periyodik kontroller ile ilgili konular, kontrolleri yapacak yetkililer ve kontrol şartları belirlenmiştir.

Özel risk taşıyan iş ekipmanı ; tehlikelerin teknik önlemlerle tam olarak kontrol altına alınamadığı iş ekipmanına denilmektedir.

İş sağlığı ve ergonomi : İSG şartlarının asgari seviyede uygulanmasında, personelin ergonomi açısından gerekli tüm kuralların da işveren tarafından göz önünde bulundurulması gerekmektedir.

Periyodik Kontrole Tabi İş Ekipmanları

Basınçlı kap ve tesisatlar, kaldırma ve iletme ekipmanları, tesisatlar ve tezgâhlardır.

İş Ekipmanlarında Bulunacak Asgari Gerekler

İş ekipmanlarının kullanımları sırasında oluşabilecek risk durumlarında uygulanacak asgari gerekler iş ekipmanlarında aranan temel gereklerdir. Bunların başında “kumanda cihazları ” gelmektedir. Bütün iş ekipmanları, ekipmanı gerekli görüldüğünde tamamen ve güvenli bir şekilde durdurabilecek kumanda sistemine sahip olmalıdır. “Parça fırlaması veya düşmesi riski taşıyan iş ekipmanları” konusunda da gereken tedbirlerin alınması gerekmektedir. “Gaz, buhar, sıvı veya toz çıkarma tehlikesi olan iş ekipmanları ” özellikle oluşmadan, kaynağında engellenmelidir. Ortamlar uygun düzeneklerle ışıklandırılmalıdır. En önemli konulardan biri de iş ekipmanlarının tasarım ve imalat amaçlarına uygun işlerde çalıştırılmasıdır. “Kendinden hareketli veya bir başka araç vasıtasıyla hareket edebilen iş ekipmanları ” nakilleri sırasında personel için oluşması muhtemel tüm riskleri minimize edecek uygun sistemlerle donatılmalıdır. “Yangın çıkma tehlikesi olan iş ekipmanları” ; bu tür iş ekipmanlarının yanında veya hemen yakınında yangın söndürme cihazlarının bulundurulması gerekir. “Yüklerin kaldırılmasında kullanılan iş ekipmanları” nda eğer kalıcı olarak kurulmuş ise, mutlak süratte ekipman ile yük arasında gerekli mukavemet sağlanmalıdır.

İş Ekipmanlarının Kullanımı İle İlgili Hususlar

Maden işyerleri de dahil olmak üzere tüm işyerlerinde kullanılacak iş ekipmanları, operatörlerine ve diğer işçilere zarar vermeyecek ve en az riske sahip olacak şekilde ve üreticisi tarafından kurularak kullanılmalıdır. Havalandırmanın çok iyi yapılması gerekmektedir. “Yük kaldırmada kullanılan iş ekipmanı ” seyyar veya sökülüp -takılabilir olabilir. Bu tür ekipmanların tamamında kumanda için görevli bir personel bulundurulmalıdır. “Kılavuzsuz (askıda iken serbest olan) yükleri kaldırmakta kullanılan iş ekipmanı ” kullanımlarında birden fazla kaldırma aracı kullanılıyorsa, çarpışma olmaması için tedbir alınmalıdır. “Halat kullanarak yapılan çalışmalar ” da uyulması gereken bir takım şartlar bulunmaktadır. Çalışma ve güvenlik halatı olmak üzere en az iki halat bulundurulmalı, bunları kullananlarda emniyet kemeri bulunmalı ve bu kemerin güvenlik halatı ile bağlantısı bulunmalıdır. Madenlerde kullanılan mekanik ve elektrikli ekipman ve tesisatlarda, “İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği” hükümleri doğrultusunda kullanım gerçekleştirilmelidir. Maden işyerlerindeki her tür elektrik tesisleri ve tesisatları, uygun ölçü, kontrol, gösterge, uyarı ve kumanda aygıtlarıyla donatılmalıdır. Aşırı güçlere karşı yer altındaki tesis ve cihazları korumak amacıyla yer üstünde uygun yerlere çeşitli koruyucu aparatlar ile elektrik devre ve şebekelerdeki akımların yükselmesi durumunda otomatik olarak devreye giren “devre kesiciler ” sisteme yerleştirilmelidir.