Maden İşyerlerinde Risk Değerlendirmesi
Maden İşyerlerinde Risk Analizi
Türkiye’de madencilik sektörü gerek ölümlü, gerekse de sürekli iş göremezlik durumunun yaşandığı kazalara en fazla maruziyetin olduğu sektörlerin en başında gelmektedir. İş sağlığı ve güvenliği uygulamalarının en temel amacı; iş kazalarının ve meslek hastalıklarının ortaya çıkmadan önlenmesidir. Ölüm, yaralanma, uzuv kaybı gibi durumlar başta olmak üzere iş kazaları ve meslek hastalıklarının sonucunda büyük boyutlarda maddi ve manevi kayıplar söz konusu olabilmektedir. Bu kayıpların tüm dünyada olduğu gibi Türkiye’de de en fazla yaşandığı sektörlerin başında maden sektörü gelmektedir.
Risk Değerlendirmesi
Risk değerlendirme süreci 4 temel adımda uygulanır. Bu adımlar; tehlikelerin tanımlanması, risklerin belirlenmesi ve analizi, risk kontrol adımları ve dökümantasyon olarak sıralanır.
Madencilik sektöründe tehlikeler tanımlanırken; işyeri, çalışan, makine ve çevresel faktörler ile ilgili tüm bilgiler toplanır. Ayrıca Yönetmelikte geçen sayısal veriler ve olması gerekenler bir kontrol listesi oluşturularak riske sebebiyet verebilecek eksiklikler belirlenir.
Risk Değerlendirme Yöntemleri
Literatürde maden sektörü için uygulanan risk analiz yöntemleri incelendiğinde; analizlerin sistemin bütününe yönelik değil daha çok birden fazla analizin sistemin ilgili unsurlarına göre bölün bölüm uygulandığı görülmektedir. Örneğin, makineler için FMEA, kimyasallar için ICCT ve sistemin diğer elemanları için L tipi matris ve Fine -Kinney yöntemleri genellikle kullanılan yöntemlerdir. Bunların dışında birçok farklı analitik yöntem risk analizi için uygulanmış olup yalnızca aktivite tabanlı veya yalnızca risk tabanlı analizler için de yöntemler önerilmiştir.
L Tipi (5x5) Matris yöntemi
En basit ve sık kullanılan yöntemlerden biri, yalnızca olasılık ve şiddet parametrelerini barındıran L tipi (5x5) matristir. Sayısal değer verilerek çarpılan parametreler doğrultusunda elde edilen sonuç skorları ile nihai değerlendirmeler gerçekleştirilir.
Fine -Kinney yöntemi
En yaygın kullanılan risk değerlendirme yöntemlerinden biri olan Fine -Kinney Yöntemi; endüstrinin tüm alanlarına kolaylıkla uygulanabilmektedir. Bu yöntem, olasılık, şiddet ve frekans (sıklık) ölçeklerini içerir.
FMEA (Hata Türü ve Etkileri Analizi) Yöntemi
FMEA metodu olasılık, şiddet ve fark edilebilirlik katsayılarını kullanır, her parametre için belirlenen değer aralıklarınca atanan sayısal değerlerin çarpımı sonucu bir skor elde edilir ve değerlendirme skor aralıklarına göre yapılır.
ETA (Olay Ağacı Analizi) ve FTA (Hata Ağacı Analizi) yöntemleri
ETA (Olay Ağacı Analizi) ve FTA (Hata Ağacı Analizi) nicel ağırlıklı hibrit teknikleridir ve risk yönetiminde yaygın olarak kullanılmaktadır.
ICCT (ILO Chemical Control Toolkit) ve HAZOP yöntemleri
HAZOP ve ICCT, kimya endüstrisinde yaygın olarak kullanılan risk değerlendirme metodolojileridir.
Risk Kontrol Prensipleri
Riskler ile mücadelede; risklerin öncelikle tamamen ortadan kaldırılması, bu mümkün değil ise kabul edilebilir seviyeye indirilmesi amaçlanır.
Önlem planlaması
Önlemler planlanırken; risk değerlendirme sonucuna göre katlanılamaz risk düzeyinden kabul edilebilir risk düzeyine doğru önceliklendirilmiş risklerin ortadan kaldırılması için önlemler sırası ile riske özel olarak uygulanmalıdır. Toplu koruma önlemlerine, kişisel koruma önlemlerine göre her zaman öncelik verilmesi daha güvenli bir çalışma ortamı sağlamanın ön koşuludur.