Maden İşyerlerinde İş Sağlığı ve Güvenliğine Giriş

Madencilik ister makineli/makinesiz, açık veya yeraltı işletmesi şeklinde yapılsın isterse de taş, mermer, kömür, metal vb. materyaller üretilsin, sonuç olarak birçok iş sağlığı ve güvenliği tehdidini içinde barındıran, ülkemizde de “çok tehlikeli” sınıfında yer alan bir iş koludur. Madenlerde iş sağlığı açısından, gerek işletme ve çalışan gerekse de iş koluna yönelik sağlık kontrollerinin veya gözetimlerinin yapılması da bu iş kolu için bir diğer önemli konudur. Ülkemiz açısından sağlıklı ve güvenli bir çalışma ortamı oluşturmak açısından madencilik sektöründe birçok iş sağlığı güvenliği yöntemi geliştirilmesi de çok önemlidir. Maden işletmelerinde işin yürütülmesi sırasında çeşitli nedenlerden kaynaklanan tehlikelerden, sağlığa zarar verebilecek koşullardan korunmak ve daha güvenli ve sağlıklı ortamlar sağlamak amacıyla yapılan sistemli ve bilimsel çalışmalara İş Sağlığı ve Güvenliği denmektedir.

Bir maden işletmesinde iş sağlığı ve güvenliği adına yapılacak tüm çalışmalar, genel olarak Risk Yönetimi başlığı altında değerlendirilir. Madencilik sektörü maden arama, işletme hazırlık, üretim, nakliyat ve cevher hazırlama işlemlerinin tamamında ayrı ayrı riskler bulunduran bir sektördür. Bu risklerin önlenememesi durumunda sayısız iş kazaları meydana gelmekte ve bu nedenle de en tehlikeli iş kollarından biri olmaktadır.

İSG alanında devlet, çalışan, işveren taraflarının yeri ve önemi açısından hizmet veren birçok kamu ve özel kuruluş bulunmaktadır. Çalışma ortamlarında oluşan tehlikeler sonucunda görülen güvenlik ve sağlık ile ilgili risklerin irdelenmesi, tehlikelerin ve risklerin belirlenerek ortaya çıkarılması, önlem alınmasına yönelik kararlar alınması ve bunların kontrol edilebilmesi için belirlenen yöntem ve işlemlerin bütününe iş sağlığı ve güvenliği yönetim sistemi (İGYS) denmektedir. Bu konuda; TS EN ISO 9001 -2008 Kalite Yönetim Sistemi, TS EN ISO 14001 Çevre Yönetim Sistemi ile TS (OHSAS) 18001 İSG Yönetim Sistemi ve BS 8800 Mesleki Sağlık ve Güvenlik Yönetim Sistem Rehberi en önemlileri arasındadır.

Bir maden işletmesinde, yürürlükte olan kanun ve yönetmelikler çerçevesinde iş güvenliği ve sağlığı için alınması gereken önlemler belirlenmiştir. Bu önlemler kısaca şöyledir:

Genel Hükümler; Özellikle Açık işletmelerde yer seçimi güvenliğin en öncelikli konusudur. Çalışma izni, özellikle maden işletmelerinde yapılan tehlikeli işlerin diğer işlerle etkileşmesi sonucunda ortam ve çalışanlar birçok tehlikelerle karşı karşıya kalabilirler. Bu nedenle çalışma izinlerinin ve bunun uygulandığı bir sistem olmalıdır.

Maden işyerlerinde çalışanların sağlık ve güvenliklerinin korunması ve her türlü iş ile ilgili ekipmanın güvenli bir şekilde kullanılması için belirlenmiş kuralların yer aldığı yazılı iş talimatlar hazırlanmalıdır.

Özellikle yeraltı işletmelerinde olmak üzere tüm maden ocaklarında çalışma alanlarında çalışanların kolayca ulaşabileceği ve hareket edebileceği birbirinden bağımsız ve güvenli en az iki ayrı yoldan çalışma alanı dışına ulaşımı sağlayacak bağlantı yolları bulunmalıdır.

Bunların yanında havalandırma, tozla mücadele ve zararlı ortam havasından korunma ve ölçümler, patlatma işlemlerinde güvenlik, madenlerde kullanılan ekipman ve makineler (“kazıcı ve kesiciler”, “yükleme ve nakliyat araçları”, “yeraltı ramble (dolgu) makineleri ile “yardımcı makineler”), tahkimat ve dolgu, taşıma (nakliye), ocak yangınları, ilk yardım ve kurtarma gibi temel konularda işçilerin sağlığı ve güvenliğini koruyacak tedbirler alınmalıdır.

Ayrıca, İşveren tarafından 300’den az işçi çalıştırılan ocakların her birine bir adet güvenlik nezaretçisi, 300’den çok işçi çalıştırılan ocaklarda ise her ocağa bir güvenlik mühendisi atanmalı, eğer birden çok güvenlik mühendisi var ise bunların bağlı olacağı bir de güvenlik başmühendisi bulundurulmalıdır. Bu personeller maden yüksek mühendisi veya mühendisi olmalıdır. Güvenlik mühendisinin en az iki yıl, güvenlik başmühendisinin ise en az 3 yıl ocak tecrübesinin olması gereklidir.

Açık işletmeler veya taşocaklarında kademe veya basamaklarda şev yüksekliği 5 m ve eğimi 30 dereceden çok olan durumlarda çalışanlara koruyucu malzemeler verilmelidir. Elle kazı yapılan yerlerde kademe yüksekliği maksimum 3 m, şev; sağlam zeminde maksimum 60 derece, çürük zeminlerde maksimum 45 derece, sulu zeminlerde ise maksimum 30 derece olmalıdır.

Maden işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği açısından alınacak tedbirlerin yasalar, tüzükler ve yönetmeliklerce belirlenmesi gerekmektedir.