Maliyet Kavramı ile İlgili Genel Bilgiler

Maliyet muhasebesinin en önemli amaçlarından birisi de üretim maliyetlerinin hesaplanması ve kaydedilmesidir. Bu nedenle maliyet kavramının çeşitli amaçlar açısından kapsamlı olarak bilinmesi hem üretim maliyetlerinin hesaplanmasında hem de maliyetlerin kaydedilmesinde önemli rol oynar. Ayrıca işletmede maliyetlerin çeşitli açılardan sınıflandırılarak detaylı olarak bilinmesi neticesinde planlama ve karar almaya yönelik farklı maliyet analizlerinin yapılması da mümkün olacaktır. Bu kısa açıklamadan sonra bölümde maliyet kavramı ile ilgili genel bilgiler verildikten sonra farklı amaçlar açısından maliyetlerin sınıflandırılması ele almıştır. İlk olarak genel anlamda maliyet kavramının tanımı yapılarak kapsamlı olarak açıklanmıştır. Daha sonra ise ülkemizdeki yasalar açısından maliyetlerin nasıl tanımlandığı kanun maddelerine dayanarak incelenmiştir. Ayrıca işletmelerde planlama ve karar almaya yönelik maliyet analizlerinin yapılmasında kullanılan farklı maliyet sınıflandırmaları yapılmıştır. Pek çok farklı maliyet tanımları olsa da genel anlamıyla maliyet, belirli bir sonucu elde edebilme için katlanılan, bir değer birikimi yaratan ve parayla belirtilen fedakârlıkların tümü olarak ifade edilebilir. Bu tanımdan yola çıkarak bir işletmede maliyet verilerine duyulan ihtiyaçlara bağlı olarak çok çeşitli maliyet unsurlarıyla karşılaşılabildiği görülebilir. Örneğin; satın alınan bir malın, üretilen bir mamulün veya sağlanan bir hizmetin maliyet olabileceği gibi üretim yapan bir atölyenin, yapılan bir gezinin, elde tutulan bir miktar paranın maliyeti gibi daha pek çok şeyin maliyeti söz konusudur. Ayrıca, maliyet kavramı yasalarımızda da yer almıştır. Özellikle muhasebe belge ve kayıt düzenini ele alan Vergi Usul Kanunu maliyeti gerek bir iktisadi kıymetin değerlemesi açısından gerekse bir üretim işletmesinde üretilen mamul maliyeti açısından ele almıştır. Bir iktisadi kıymetin maliyet bedeli, iktisadi bir kıymetin elde edilmesi veya değerinin arttırılması münasebetiyle yapılan ödemeler ile bunlara ilişkin bütün giderlerin toplamını ifade eder. Buna karşılık, İmal edilen emtianın (tam ve yarı mamul mallar) maliyet bedeli ise üç unsurdan oluşur. Bunlar, mamulün vücuda getirilmesinde kullanılan ham maddelerin bedeli mamule isabet eden işçilik ve genel üretim giderlerinden mamule düşen hissedir. Maliyet muhasebesinin amaçları doğrultusunda maliyetlerin farklı açılardan sınıflandırılma ihtiyacı ortaya çıkmaktadır. Dolayısıyla işletmelerde alınacak farklı kararlar için kullanılan çeşitli maliyet tipleri söz konusudur. Bu ünitede ele alınan maliyet sınıflandırmaları ise şu şekildedir: Yönetim fonksiyonlarına göre maliyetler üretim maliyetleri ve üretim dışı maliyetler (satış ve yönetim maliyetleri) üretilen mamul veya hizmet ile ilişkisine göre maliyetler direkt maliyetler endirekt maliyetlerdir. Faaliyet hacmiyle duyarlılıklarına göre sabit maliyetler değişken maliyetler ve yarı değişken maliyetlerdir. Ayrıca yukarıda açıklanan maliyet sınıflamalarından başka, işletmelerde planlama ve kararlarının alınması açısından önem taşıyan farklı maliyet kavramları da söz konusudur. Bunlar sırasıyla kontrol edilebilen maliyetler veya kontrol edilemeyen maliyetler, standart maliyetler, ek (farklılaşan) maliyetler, batık maliyetler, fırsat (alternatif) maliyeti ve geçerli maliyetlerdir.