Hava Yolu Taşımacılığı

Hava Yolu Taşımacılığına Genel Bir Bakış

Hava yolu taşımacılığı özellikle zaman ve hızın ön plana çıktığı durumlarda tercih edilen bir yöntemdir. Diğer yöntemlere göre avantaj ve dezavantajları vardır. Günümüzde dünya ticaretinin göreceli olarak küçük bir kısmı hava yolu ile yapılmakta olsa da özellikle uzun mesafeli yolcu taşımacılığında hava yolu taşımacılığı halen rakipsiz ve en hızlı olan yöntemdir.

Ülkemizde 1990’lı yıllara kadar sadece devlet kurumu olan Türk Hava Yolları tarafından hava yolu taşımacılığı yapılmıştır. Ancak 1990’lı yıllardan itibaren yapılan düzenlemelerle özel sektör firmalarının da hava yolu taşımacılığı yapmaları mümkün kılınmış ve günümüzde THY en büyük paya sahip olsa da farklı firmalar tarafından hava yolu kargo ve yolcu taşımacılığı yapılmaktadır.

Avantajları, Dezavantajları

Hava yolu taşımacılığının diğer taşıma türlerine göre avantajları şu şekilde sıralanabilir; yüksek hız, düşük kaza riski, yüksek güvenlik, alternatiflerin fazla olması ve hızlı gümrük işlemleri.

Yukarıda sayılan avantajların yanı sıra hava yolu taşımacılığının dezavantajları da şöyle sıralanabilir: yüksek maliyet, taşınacak ürün çeşitliliğinin az olması, olumsuz hava koşullarından en fazla etkilenen yöntem olması, yüksek düzeyde koordinasyon ve planlama gerektirmesi ve son noktaya uzaklık.

Tarihsel Gelişim

Hava yolu taşımacılığı 1903 yılında Wright kardeşlerin Kitty Hawk isimli ilk uçan aracı yapmasıyla başlamış, 1914 yılında ABD’de Tampa ve St. Petersburg şehirleri arasında ücretli yolcu taşımacılığına adım atılmıştır.

1914 yılında ilk hava yolu yolcu taşımacılığının hemen ardından I. Dünya Savaşı başlamış ve uçaklar bu savaş sırasında orduların lojistik ihtiyaçları için kullanılmaya başlanmıştır. Aynı dönemde ABD’de ise posta taşımacılığı alanında hava yolu kullanımına başlanmıştır. 1958 yılında Boeing 707 ilk başarılı jet uçağı olarak hava yolu taşımacılığında hızı artırmış ve jet uçakları ile birlikte hava yolu taşımacılığı kârlı bir alan olmaya başlamıştır.

Uçuş Araçları ve Uçuş Ekibinde Aranan Şartlar

Hava yolu taşımacılığında kullanılan temel araç uçaktır. Helikopter ve balonla da taşımacılık yapılmaktaysa da uçaklar, hava yolu taşımacılığında en çok kullanılan taşıma araçlarıdır. Yolcu uçakları da havacılık sektörünün büyümesine paralel olarak kapasite olarak büyümüş, dünyamızın içinde bulunduğu teknolojik gelişmelere paralel olarak da teknolojilerini geliştirmiştir.

Uçuş operasyonu boyutunda uçucu personel ve yer personeli olmak üzere ikili bir ayrıma gidilebilir. Uçuş operasyonunu sağlayacak iş gücünün başında gelen uçucu personel kokpit ve kabin ekiplerinden oluşmaktadır. Kokpit ekibi uçuşu sağlayan kaptan pilot, pilot ve teknisyenlerden oluşmaktadır. Kabin ekibi ise kabin amiri başta olmak üzere kabin memurlarıyla birlikte gerek yolcuların ve uçuşun olağanüstü durumlarda güvenliğini sağlamak gerekse de yolcuların uçuş süresince ağırlanmalarını temin etmek üzere uçak içinde çeşitli faaliyetlerde bulunmaktadır.

Hava Yolu Taşımacılığında Yük ve Yük Çeşitleri

Hava yolu taşımacılığında taşınan eşyalar (yükler) taşımacılık ve lojistik sektörü içinde yaygın bir şekilde kargo olarak adlandırılmaktadır. Hava yoluyla taşınacak kargolar dökme (bulk) kargolar ve ULD (Birim yükleme kabına ki bunlar palet veya hava yolu için kullanılan özel tipte konteynerlerdir) kargolar olarak sınıflandırılabilir.

Hava Araçlarının Sınıflandırılması

Hava araçlarının tam ve kesin bir sınıflaması olmamakla birlikte hava araçları; gövde, motor ve dekorasyon olmak üzere üç ana bileşene göre sınıflanabilmektedir.

Hava araçları; dar veya geniş gövdeli oluşları, yolcu kapasiteleri, menzilleri, yakıt tüketim miktarları, motorlarının performansa dayalı ömürleri, konfora ilişkin iç tasarımları başta olmak üzere çeşitli kriterlere göre hava yolu şirketleri tarafından satın alınırlar ya da uzun vadeli kiralama (leasing) yoluyla hava yolu taşıyıcısı işletmelerin filolarına katılırlar.

Hava Yolu Konteyner Tipleri

Hava yolunda yukarıda bahsedilen yüklerin taşınması için çok farklı türde konteyner ve araçlar kullanılmaktadır.

Kanunlar ve Yönetmelikler ve Düzenleyici Kuruluşlar

Hava yolu taşımacılık sektöründe faaliyet gösteren işletmeler de kendileri için düzenleyici olan kanun, tüzük ve yönetmelikler çerçevesinde hareket etmekle yükümlüdürler. Bu yasal düzenlemeler uluslararası ve ulusal olmak üzere iki başlık altında sınıflandırılabilir.

Uluslararası Kuruluşlar Yükümlülükler ve Taahhütler

Ülkemiz havacılık konusunda birçok uluslararası kuruluşta kurucu üye ve üye olarak yer almaktadır. Bu kuruluşlar şunlardır: Uluslararası Sivil Havacılık Organizasyonu (ICAO), Avrupa Sivil Havacılık Konferansı (ECAC), Ortak Havacılık Otoriteleri Anlaşması, Avrupa Hava Seyrüsefer Güvenliği Birliği ve Uluslararası Hava Taşımacılığı Birliği (IATA).

Ulusal Kuruluşlar Yükümlülükler ve Taahhütler

Ulusal boyutta ise; hava yolu taşımacılık faaliyetleri “Sivil Havacılık Kanunu” kapsamındaki yönetmelik, talimat ve tüzükler çerçevesinde yürütülmektedir.

Türkiye’de hava yolu yük taşımacılığı konusunda etkili örgütlerden bazıları şunlardır: Devlet Hava Meydanları İşletmesi Genel Müdürlüğü (DHMİ), Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü (SHGM) ve Demiryolları Limanlar ve Hava Meydanları İnşaatı Genel Müdürlüğü (DLH).

Yaşanan Sorunlar

Hava yolu sektöründeki başlıca sorunları özetlersek; yüksek vergi ve harçlar, hava yolu işletmelerinin filo yapılarını bakım onarım maliyetleri ve diğer nedenlerle çeşitlendirmek istememeleri, her şehir ve ilçede havaalanı olmamasından kaynaklanan kısıtlı bir şebekeye hizmet götürülüyor olması, kırılgan ekonomik ve siyasi yapı, kaynak yetersizliği ve kaynak maliyeti yüksekliği, Türkiye merkezli hava yolu işletmelerin geçmişteki olumsuzluklar nedeniyle itibar sorunu olması, iş gücü arzındaki yetersizlikler ve dünyadaki yoğun rekabet koşulları sayılabilir.

Sıkça Kullanılan Terimler

Hava yolu yük taşımacılığında sıkça kullanılan terimler şunlardır: apron, hangar, hava aracı, konveyör, pist, slot, terminal ve Türk hava sahası. Bu kavramların açıklaması metin içinde verilmiştir.