Demir Yolu Taşımacılığı

Demir yolu taşımacılığı kara taşımacılığının kara yolu taşımacılığı ile birlikte bir parçasıdır. Her iki taşımacık türü de kara (land) üzerinden yapıldığından kara taşımacılığı çerçevesinde tanımlanabilmektedir. Demir yolu taşımacılığına özel bir durum olmakla birlikte raylı sistemler çerçevesinde uygulanan bir taşıma sistemidir. Dolayısıyla demir yolu taşımacılığı belirli tip ve özellikte taşıma araçlarının kullanılması zorunlu olan bir taşıma türüdür.

Demir yolu taşımacılığında kullanılan araçlar çeken ve çekilen araçlar olarak sınıflandırılırken çeken araçlar; lokomotifler, çekilen ararçlar ise vagonlar olarak tanımlanabilmektedir. Bunun yanı sıra farklı özellik ve türde çok sayıda farklı vagon tipleri demir yolu taşımacılığında kullanılabilmektedir.

Gereksinimlere bağlı olarak demir yolu taşımacılığında taşıma operayonları farklı şekilllerde organize edilebilmektedir. Tek vagon, ana hat tren, taşımacılığı, blok tren taşımacılığı, intermodal tren taşımacılığı gibi operasyon şekilleri kullanılabilmektedir.

Demir yolu ile ilgili yasal düzenlemeler değerlendirildiğinde yük taşımaclığı ile ilgili en önemli yasal düzenlemenin CIM Mevzuatı olduğu görülmektedir. Demir yolu ile uluslararası eşya taşımalarında müracaat edilen birincil nitelikteki kaynak CIM düzenlemeleridir. Yurt içi taşımalarda CIM Mevzuatı çerçevesinde uygulanan iç yasal düzenlemeler kapsamında gerçekleştirilmektedir. CIM Mevzuatı gönderen taşımacı ve alıcının uyması gereken kuralların yanı sıra anlaşmazlık durumlarında uygulanacak kuralları da göstermektedir. CIM Mevzuatı’nın uygulanması için taşımanın en az iki ülke arasında yapılıyor olması, istasyonların kendi ülkesinin yetkili idaresi tarafından işletiliyor olması, ülkelerden en az birinin CIM Sözleşmesi’ne taraf olması ve taşıma başlamadan bir CIM belgesinin düzenlenmiş olması gibi durumlarda uygulanması söz konusu olabilmektedir. CIM Sözleşmesi’ne göre; geçilen ülkelerden en az birinde taşınması yasaklanmış eşyalar ile taşınması tekel idaresine bırakılmış eşyaların taşınması mümkün olmamaktadır.

Demir yolu taşımacılığında bir diğer önemli konu ise maliyet yönetimidir. taşıma hizmeti talep eden kullanıcılar demir yolu taşımacısı olan işletmenin belirlediği tarife üzerinde gösterilen farklı türde maliyetlere katlanmaktadır. Demir yolu taşımacılığı ister uluslararası olsun isterse yurt içi eşya taşımacılığı olsun belirli bir planlama çerçevesinde gerçekleştirilmektedir. Her iki taşıma şeklinde de birtakım ortak, aynı zamanda farklı etkenler süreci etkilemektedir.

Demir yolu taşımacılığında operasyonun planlanması ve yönetilmesi birtakım faktörlere göre değişkenlik göstermektedir. Bunların başında taşımanın uluslararası olup olmaması, taşımanın yapıldığı güzergâh, taşınan yükün türü ve özellikleri, taşımada gereksinim duyulan ekipman ve araçlar vb. faktörler gelmektedir.

Demir yolu taşımacılığı çerçevesinde intermodal ve kombine taşımacılık süreçleri belirli ölçüde karmaşıklığa sahip sistemlerdir. Bu kapsamda intermodal taşımacılık sürecinde dört farklı işletim modeli uygulanabilmektedir (Ballis ve Golias, 2004). Bu işletim modelleri; doğrudan seferler, mekik (gidiş –geliş) seferler, besleme (feeder) seferler, doğrusal uğraklı (liner) seferler ve terminal bazlı seferler olarak sayılabilmektedir. Demir yolu taşımacılığı diğer taşıma türleri ile yüksek düzeyde entegre olabilme potansiyeline sahip bir taşıma türü olarak değerlendirilebilir. Bu yönüyle taşıma zinciri içerisinde en temel taşıma türüdür.