Deniz Yolu Taşımacılığı
Gemi tonajları:
Gemi tonajı , bir ticaret gemisinin hacmini ve taşıma gücünü gösteren rakamlardır. Ağırlık ve hacme dayalı olmak üzere iki şekilde sınıflandırılırlar.
Ağırlığa dayalı gemi tonajları;
- Deplasman tonajı (Light Displacement Tonnage, LTD)
- Dedveyt tonaj (Deadweight All Told, DWAT)
- Dedveyt kargo kapasite (Deadweight Cargo Capacity, DWCC)
- Hacme dayalı gemi tonajları ise;
- Gross tonilato (Gross Tonnage, GT)
- Net tonilato (Net Tonnage,NT)
Gemi Sertifikaları:
Bir geminin ticaret yapabilmesi için ve uğradığı limanlarda gümrükten geçebilmesi için şu sertifikaları bulundurması gerekir:
Gemi sicil tasdiknamesi, Uluslararası tonilato belgesi, Klas kuruluşu sertifikası, Yükleme sınır belgesi, Yük gemisi inşa emniyet belgesi, Yük gemisi teçhizat emniyet belgesi, Telsiz emniyet belgesi, Uluslararası sintine separatörü bulundurma ve çalışma sertifikası, Gemi adamı donatımında asgari personel sertifikası, Emniyetli yönetim sertifikası, Farelerden arındırma sertifikası.
Deniz Yolu Taşımacılığı ile İlgili İşletmeler
Armatör işletmeleri: Kendi gemisini, kendisi adına kazanç elde etmek amacıyla deniz ticaretinde kullanan firmalar armatör işletmeleri olarak adlandırılırlar. Armatör işletmeleri genel olarak düzenli hat, düzensiz hat, tank ve konteyner taşımacılığı işletmeleri olarak sınıflandırılabilirler.
Gemi brokerleri: Yük sahibi ile gemi sahibi arasındaki bağlantıyı sağlayan ve her iki tarafa hizmet vererek bundan kazanç elde eden aracı kişi veya işletmelerdir.
Gemi yakıt ikmalcileri: Gemilere ihtiyaç duydukları yakıt, yağ ve boya ikmalini yapan kurumlardır.
Gemi kumanya işletmeleri: Gemilerin her türlü bakım malzemeleri ile mürettebatın ihtiyaç duyduğu gıda ve temizlik malzemelerini temin eden aracı firmalardır.
Deniz yolu İşletmelerinde Maliyet Analizi
Deniz ticaretinde gelir ve gider hesaplamaları diğer ticaret şekillerine göre biraz daha karmaşık yapılıdır. Bunun nedeni denizdeki değişken durumlardan kaynaklanmaktadır ve bu değişkenlikler gemi işletmecisinin gemisinin çalışmasından tam olarak ne kadar kâr edeceğini hesaplamasını zorlaştırmaktadır.
Gemilerin sabit giderleri genel olarak;
Personel masrafları,yedek malzeme masrafları,bakım onarım masrafları, sigorta masrafları, vergi ve harçlar, geminin amartisman giderleri, yönetim ücret ve işletme giderleri olarak sıralanabilir.
Geminin değişken giderleri de genel olarak;
kılavuz ücreti, römork ücreti, rıhtım ücreti, demirleme ücreti, palamar ücreti, kanal geçiş ücretleri, yükleme ve boşaltma masrafları, puantaj masrafları, acente ücret ve komisyonları, gümrük mesai ücreti, katı atık ücreti, motor masrafı, taksi masrafları ve iletişim masrafları şeklinde sıralanabilir
Deniz Yolu Taşımacılığı Türleri
Deniz yolu taşımacılığı genel olarak düzenli (liner) ve düzensiz (tramp) hat taşımacılığı olarak iki şekilde karşımıza çıkar.
Düzensiz (Tramp) Hat Taşımacılığı
Tramp taşımacılık olarak da bilinen düzensiz hat taşımacılığı, belirli limanlar arasında düzenli olarak yapılmayan ve geminin kârlı yük bulduğu limanlar arasında düzensiz bir şekilde yaptığı taşımacılık şeklidir.
Düzenli (Liner) Hat Taşımacılığı
İki veya daha fazla liman arasında önceden belirlenmiş tarihlere göre belirli bir plan içinde düzenli olarak yapılan taşımacılık şeklidir.
Deniz Yolu Taşımacılığımda Kullanılan Evrak ve Dokümanlar
Deniz yolu taşımacılık sürecinin sorunsuz bir şekilde akışını sağlamak ve yasal zorunlulukları yerine getirmek için hazırlanması gereken bir takım evraklar ve dokümanlar bulunmaktadır.
Bu evrakların belli başlıcaları;
Yükleme/teslim ordinosu (Mate’s receipt), Kargo manifestosu (Cargo manifest), Navlun manifestosu (Freight manifest), İstifleme/Kargo planı (Stowage plan), Zaman çizelgesi (Time sheet), Olaylar çizelgesi (SOF – Statement of facts), Konşimento (Bill of Lading – B/L), Hazırlık mektubu (Notice of readiness – NOR) şeklinde sıralanabilir.
Taşımacılık (Navlun) Sözleşmeleri
Taraflardan birinin (taşıyan-carrier) denizyoluyla eşya taşımayı, diğerinin de (taşıtan-charterer) bunun karşılığında bir ücret ödemeyi taahhüt ettiği taşımacılık sözleşmesine navlun sözleşmesi denir. Taşımacılık hizmeti karşılığında taşıyıcının aldığı ücrete de navlun adı verilir.
Kırkambar Sözleşmesi:
Konusu çeşitli mallar veya mal partileri olan navlun sözleşmesidir. Taşıyan belli miktarda malı veya mal partisini ücret karşılığında taşımayı taahhüt eder. Bu taşıma türünde, gönderenin gemiyi kiralaması söz konusu değildir. Bu nedenle kırkambar sözleşmelerinde önemli olan, yükü hangi geminin taşıdığı değil, yükün güvenli bir şekilde taşınmasıdır.
Charter Parti Sözleşmesi (Charter Party):
Charter parti navlun sözleşmelerini kırkambar sözleşmelerinden ayıran en belirgin fark, gönderen kişinin geminin bir kısmını veya tamamını bir seferliğine veya uzun vadede kiralamasıdır. Dolayısıyla, bu sözleşmede önemli olan husus taşınacak olan yükten ziyade sözleşmede belirtilen gemidir.