Tersine Lojistik
Tersine Lojistik Nedir ve Tanımı
Tersine lojistik, “Hammaddelerin, hâlen süreçte bulunan envanterlerin, bitmiş malların ve bunlar hakkındaki bilginin tüketim noktasından üretim noktasına tekrar değer elde etme veya düzgün bir şekilde elden çıkarma amacıyla verimli ve maliyet avantajlı akışını planlama, yürütme ve kontrol etme sürecidir.”
Tersine lojistik, Sanayi Devrimi ile 1960’lı yıllardan sonra hızla gelişen teknoloji ile birlikte doğal kaynakların hızla tükenmesi ve atıkların oluşması sonucunda ortaya çıkmıştır.
Başarılı bir tersine lojistik sistemi tasarlamanın ve etkin bir biçimde yönetmenin önündeki en önemli engeller tersine lojistiğin diğer işlere göre daha önemsiz olarak görülmesi, şirket pazarlama stratejisinin geri dönüşüm ile çelişmesi ve işletmelerin tedarik zincirilerinin tersine lojistik faaaliyetlerini gerçekleştirecek biçimde tasarlanmamış olmasıdır.
Tersine lojistik, ileri lojistik ile kıyaslandığında en belirgin farkın tersine lojistiğin daha çok belirsizlikler içeren bir sistemdir.
Geri Dönen Ürünlerin Yönetimi
Ürün çeşitli sebeplerle üreticiye geri döndükten sonra üreticinin bu ürünü, tekrar dağıtmak için ne yapacağına karar vermesi gerekir. Ürünü tekrar dağıtmanın başlıca yolları yeniden satış, kurumlara bağış, yeniden üretim/yenileme, geri dönüşüm ve gömme/yok etme olarak sayılabilir.
Yeniden satış: Üretici ürünleri geri alıp gerekiyorsa bazı işlemler uyguladıktan sonra ikincil pazarda yeniden satılmasıdır.
Kurumlara bağış: Yeniden satışta olduğu gibi geri gelen ürünlerin gerekirse ufak çaplı işlemlerden geçirildikten sonra satış yapılması yerine bağış olarak çeşitli kurumlara verilmesidir.
Yeniden üretim veya yenileme: Üreticiye gelen ürün genellikle parçalarına ayrılıp detaylıca incelenir;hasarlı, bozuk parçaları yenisi ile değiştirilir ya da tamir edilir veya ürün yeniden kullanıl amayacak durumda ise ürünün sağlam parçaları başka bir üründe kullanılmak üzere alınmasıdır.
Geri dönüşüm: Atıkların fiziksel ve/veya kimyasal birtakım işlemler ile ikincil hammaddeye dönüştürülmesidir.
Yok etme: Kullanılamayacak durumda olan ve geri dönüştürelemeyen ürünlerin çeşitli yöntemlerle yok edilmesidir.
Ürün Geri Kazanımı için Özendirici Faktörler
İşletmeleri ve tüketicileri geri dönüşüme özendirmek için çeşitli teşvikler kullanılabilir. Ürün geri kazanımı için kulllanılan teşvikler, ekonomik ve ekonomik olmayan teşvikler olarak ikiye ayrılabilir [13].
Ekonomik teşvikler:
- Depozito ücreti,
- Geri satın alma seçeneği,
- Yenisi için indirimli fiyat,
- Ücret.
Ekonomik olmayan teşvikler:
- Leasing ya da kiralama anlaşmaları,
- Ücretsiz geri gönderim seçeneği,
- Yasalar,
- Çevre bilinci konusunda insanların ilgisini çekmek,
- Yardımseverlik konusunda insanların ilgisini çekmek.
Başlıca ürün geri kazanma işlemleri; yeniden kullanım, tamir, ürün yenileştirme, yeniden üretim, üründen parça alma ve geri dönüşümdür.
Yeniden kullanım: Ürünün hiçbir işlem yapılmaksızın ya da paket yenileme, temizleme gibi ufak çaplı işlemler ile yeniden kullanımıdır
Tamir etme: Tamir işleminde ürünün bozulan kırılan parçaları değiştirilir ya da tamir edilir.
Ürün yenileştirme veya makyajlama: Ürün yenileştirme işlemlerinde eskimiş, kırılmış ya da teknolojik olarak düşük seviyede kalmış parçala rın üründen ayrıldıktan sonra yenisi ile değiştirilmesidir.
Yeniden Üretim: Kullanılmış ürünün tüm parçaları kapsamlı bir şekilde elden geçirilip ürün tamamen demonte edilerek yeni ürün kadar kaliteli ürün elde edilmesi için gereken işlemlerinin yapılmasıdır. Diğer işlemlere göre ayırt edici özelliği ürün demontajıdır.
Üründen parça alma: Kullanılmış üründen az miktarda kullanılabilir parçaların geri kazanılması işlemleridir.
Geri dönüşüm: Kullanılmış üründen kullanılabilir ürün ve parçaları ayırarak orijinal ürünün üretiminde kullanma işlemleridir.
Yasama açısından Tersine Lojistik:
Ülkemizde de AB düzenlemeleri ile uyum çerçevesinde Atık Pil ve Akümülatörlerin Kontrolü Yönetmeliği (2004), Bitkisel Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği (2005) yürürlüğe girmiştir.Ömrünü Tamamlamış Lastiklerin Kontrolü Yönetmeliği (2006), Atık Yağların Kontrolü ile ilgili Yönetmelik (2008), Ömrünü Tamamlamış Araçların Kontrolü Yönetmeliği (2010 ), Atık Elektrikli ve Elektronik Eşyalar (AEEE) Yönetmeliği (2012), Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği (2011) diğer geri dönüşüm yönetmelikleridir.