Laboratuvarlarda Kalite Kontrol

Laboratuvarlar; hastalıkların teşhisi, tedavisi, önlenmesi, hastalık ile tedavi sürecinin takibi, hastalıkların birbirlerinden ayırdedilmesi, değişik alanlarda araştırmaların yapıldığı, canlılara ait biyolojik numunelerin incelendiği, sonuçların raporlandığı, yorumlandığı ve ileri incelemeler için önerilerde bulunulduğu birimlerdir. Laboratuvarlarında, analiz sonuçlarının doğruluğu, teşhisin netleşmesi ve tedaviye başlamak açısından hayati önem taşımaktadır. Laboratuvarlar, uzmanlar ve teknolojiyle donatılmış, güncel teknoloji ve disiplinler arası gelişmeleri yakından takip etmesi gereken birimlerdir.

Bir parametrenin analizinde süreç, ilgili parametrenin istemesinde başlamakta ve raporlanmasında bitmektedir. Bu zamanda analizi yapılacak parametreler birçok etkenden etkilenebilmektedirler. Bu etkilenme analizlerin yapılmasında dikkat edilecek üç aşamada olmaktadır: Bunlar, analiz öncesi (preanalitik), analiz sırası (Analitik) ve analiz sonrası (Postanalitik) olup, hataları azaltmak için bu süreçteki değişkenleri mümkün olduğunca kontrol altında tutmak gerekmektedir

Kalite , ihtiyaçlara uygunluk, müşteri memnuniyeti, hayat felsefesi, yaşam tarzı, ürünün mükemmellik derecesi, belirlenen şart ve zamanda istenilen fonksiyonları oluşturma, değer olarak ürünün teknik özelliklere, ihtiyaçlara ve kullanıma uygunluk kabiliyetidir. Sağlık hizmetlerinde kalite doğru kişiye, doğru zamanda, doğru şekilde yapılan girişimler sonucunda alınabilecek en iyi sonuca ulaşmaktır.

Laboratuvarda analizlerin (kantitatif, kalitatif veya semikantitatif) farklı metotlar ile yapılmasına bağlı olarak değişik sonuçlar verilebilmektedir.

Kantitatif analizler; numunelerde bulunan parametreler miktar olarak ölçülür ve sonuçlar birimler ile sayısal bir değer olarak ifade edilir.

Kalitatif analizler; numunelerde bir parametrenin varlığını ya da yokluğunu ölçen, morfoloji gibi hücresel karakteristikleri değerlendiren ve sonuçları sayısal değerler ile verilmeyen, sonuçları pozitif -negatif, reaktif- nonreaktif, normal -anormal, üredi -üremedi şeklinde ifade edilmektedir

Semikantitatif analizler; numunelerde analizleri yapılan parametrelerin sonuçlarının kantitatif olarak ifade edilmemesi fakat sonuçlarının, ölçülen maddenin ne kadarının bulunduğunun tahmin (eser miktar, + 1, +2 veya + 3) edilmesidir.

Hastalıklara tanı konulması ve hastalığın seyrinin takip edilmesi için laboratuvar sonuçlarının doğru ve kesin olma oranlarına bağlı olarak değişmektedir. Kesinlik; laboratuvarların kendi içinde uygulamış olduğu kalite kontrol çalışmaları ile sağlanırken, doğruluk; dış kalite kontrol programları ile izlenebilmekte ve kontrol altına alınabilmektedir.

Laboratuvarlarda Kalite Kontrol: kalite yönetim sisteminin temel bileşenlerinden biri olup, testlerin analiz aşaması ile ilgili aktivitelerinin izlenmesi ve test sistemindeki hataların tespit edilmesidir.

Laboratuvarlarda kalite kontrolün temel amacı; sonuçlar rapor edilmeden test sistemini ve kullanıcının yetersiz performansı ile çevresel şartlardan oluşan hataları tespit etmek, değerlendirmek ve düzeltmektir.

İç kalite kontrol süreci; laboratuvarlarda çalışılan analizlerin rutin çalışma öncesinde, cihazlar, kitler, teknik eleman ve laboratuvar ortamının uygunluk düzeyini kontrol etmektir. Çalışılan kontrol numuneleri seçilen kontrol aralıkları ve uygulanan Westgard kurallarına göre değerlendirilir.

Dış Kalite Kontrol; laboratuvarların test sonuçlarının güvenilirliğini sağlamak ve artırmak için laboratuvarın dışındaki bir kurum, kuruluş ve sistem tarafından düzenlenen bileşeni veya konsantrasyonu bilinen ya da bilinmeyen numuneler ile yapılan izleme ve değerlendirmedir.

Kalite kontrol süreçleri, laboratuvar analizlerinin (kantitatif, kalitatif veya semikantitatif) farklı metotlar kullanılmasına bağlı olarak değişiklik göstermektedir

İstatistiksel Kalite Kontrol: Analiz kalitesinin sürekliliğini sağlamak için kullanılmaktadır ve sonuçları kalite kontrol grafikleri ile periyodik olarak izlenmesidir. Kalite kontrol diyagramı izlenerek analizlerin belirlenen kontrol sınırları içinde çalışıp çalışmadığı belirlenmektedir.

Kantitatif analizlerde kontrol: Kantitatif testlerin takibi için istatistiksel analizler kullanılır ve bu amaçla çok faydalı olan Levey-Jennings grafiklerinden yararlanılmaktadır.

Kalitatif ve semikantitatif analizlerde kalite kontrol: Çok çeşitli kontrol materyallerinin kullanıldığı testleri içerirler. Bu kontroller kite entegre edilmiş, hasta numunesine benzer özelliklere sahip geleneksel kontrol maddeleri ve mikrobiyolojik analizler için referans stok kültürleri kullanılabilir.