Biyokimyasal Analiz Teknikleri
Biyokimya, canlılarda hücresel ve moleküler boyutta meydana gelen tüm reaksiyonları inceleyen bilim dalıdır. Canlılarda meydana gelen kimyasal süreçleri, bunların metabolik dönüşümleri ve bu süreçlerde meydana gelen enerji değişimleri biyokimyanın ilgi alanına girmektedir.
Modern biyokimyanın;
1-Temel biyokimya;
2-Klinik biyokimya olmak üzere iki dalı vardır.
Biyokimya bilimi, klinik tıp uygulamasının temelini oluşturmaktadır.
Biyokimya laboratuvarının işleyişinde incelenecek maddelere göre de klinik biyokimyasal analizlerin sınıflandırılması mümkündür. Bunlar;
- Metabolitlerin miktar tayini
- Enzimlerin aktivitelerinin tayini
- Vitaminlerin miktar tayini
- Hormonların miktar tayini
- Yükleme Testi şeklinde sıralanabilir.
Ayrıca, laboratuvarda hedef bileşiğin analizinde kullanılan materyal miktarına göre klinik biyokimya analizleri;
- Makrometodlar
- Semi-mikrometodlar
- Mikrometodlar
- Ultramikro metodlar
- İleri ultramikro metodlar olarak sınıflandırılabilir.
Sağlıklı bireylerde meydana gelebilecek olan hücre bileşenlerindeki miktar, konsantrasyon veya aktivite değişimleri 3 kategoride sınıflandırılabilecek etmenlere bağlanabilir. Bunlar;
Kimyasal özellikler, 2. Endojen (bireye özgü içsel) faktörler, 3. Dışsal faktörler
Biyokimya laboravarında 3 çalışma alanı kullanılarak analiz yapılmaktadır. Bunlar: Otomatik analizör bölümü, İmmunoanaliz bölümü, Manuel bölüm olarak tanımlanabilir.
Otomotik analizör bölümünde tüm analizler otomotik cihazlar kullanılarak örneklerin cihazlara yerleştirilmesinin ardından elde edilmektedir.
İmmünoassay analiz teknikleri floresan ve polarize floseran teknikleri kullanılarak oto-analizörler ile gerçekleştirilmektedir.
Kan; kan hücrelerinin plazma içerisindeki süspansiyonudur. Plazma; kanın pıhtılaşmasına rol oynayan fibrinojen denilen proteini bulundurmaktadır. Eğer, kan pıhtılaşması için bekletilirse fibrinojen içermeyen serum elde edilir.
Klinik teşhiste kullanılan bazı biyokimyasal örnekler arasında, enzimolojik analizlerde serumda bulunan enzimler, fizyolojik işlevlerine göre 3 kategoriye ayrılabilir: Seruma özgü enzimler, Salgılanan enzimler, Seruma özgü olmayan enzimler
Kalp hastalığının tanısında rutinde yararlanılan enzimler; Kreatin kinaz (CK), Aspartat aminotransferaz (AST), Laktat dehidrojenaz (LD)’dir.
Bazı karaciğer hastalığı formlarının ayrımında rutinde kullanılan enzimlerin analizlerini sıralarsak;
Hepatit: Karaciğer enzimlerinin artışıyla test edilebilir.
Siroz:. Hücre hasarına neden olur ve hücre enzimlerinin salınımına neden olmaktadır.
Malignite: Birincil ve ikincil tümörlerin oluşmasıdır.
Kolestaz: Siroz, uzun süreli devam eden hepatit, safra kesesinde oluşan taş veya tümör nedeniyle safra kanalının tıkanması sonucunda safranın bağırsağa ulaşmasının önlenmesi durumudur.
Ayırıcı tanıya yardımcı olmak için rutin olarak dört enzim aktivitesi test edilmektedir:
Aspartat aminotransferaz (AST) ve Alanin aminotransferaz (ALT): Vücut içerisindeki dokularda bulunan AST ve ALT enzimlerinin serum içerisindeki değişim miktarı karaciğer hücre hasarının spesifik belirteci olarak değerlendirilir.
g-Glutamil transferaz (GGT): GGT enzimi, karaciğerde, böbrekte, pankreasta, prostatta ve safrada bol miktarda bulunmaktadır. Serum içerisinde sağlıklı bireylerde bulunmazken, siroz, hepatik tümör ve kolestaz durumlarında GGT aktivitesinde artış belirlenir.
Alkalin fosfataz (AP): AP enzim aktivitesindeki artış safra kanalının tıkanmasından kaynaklanan sarılık ile teşhis edilirken, hepatitten kaynaklı sarılığın ayırt edilmesinde de önemli rol oynar.
İdrarın biyokimyasal analizleri Fiziksel, Kimyasal ve Mikrobiyolojik Analizler olmak üzere 3 ana başlıkta incelenmektedir. Rutinde idrar analizleri denilince idrarın fiziksel incelenmesi, dansite ve pH ölçümleri, bazı kimyasal analizler ve mikroskobik analizler yapılmaktadır.