Sosyolojide Kurum, Türleri ve İşlevleri

Türkçedeki kurmak fiilinden türemiş olan, çoğu zaman müessese kavramı ile eş anlamlı olarak kullanılan kurum kavramı; insanların eylemlerini düzenleyen formel ve enformel kurallar bütünüdür.

Kurumlar, alışkanlık haline gelmiş pratikler olarak da adlandırılabilir.

Kurumların temel öğeleri roller ve sosyal ilişkilerdir.

Her bir kurumun bir ya da birden fazla ihtiyacı karşılamaya yönelik bir amacı vardır.

Kurumların içeriği süreklidir.

Kurumlar değer yüklüdürler.

Kurumlar birbirleri ile bağlantılıdır. Yani herhangi bir kurumda meydana gelen bir değişiklik ya da bir aksaklık diğer kurumları da etkilemektedir.

Toplumu şekillendiren temel öğelerden olan kurum, aynı zamanda toplumda hakim olan norm ve değerler tarafından şekillendirilir.

Örüntüler, roller ve ilişkiler kurumların bir parçasıdır.

Kurum deyince akla gelen kavramlardan biri gruptur.

Kurum ve grup kavramları bazen birbirinin yerine kullanılmaktadır. Ancak ikisi birbirinden farklıdır.

Grup, kurumları gerçekleştiren insanların oluşturduğu bir çoğulluktur.

Kurumlar kapsamları, oluşumları ve işlevleri açısından sınıflandırılabilir.

Kapsamları açısından kurumlar, genel ve özel kurumlar olarak iki grupta ele alınabilir.

Bütün insanları ilgilendiren davranışları düzenleyen kurumlara genel kurumlar, yalnızca belirli bir kesim insanı ilgilendiren kurumlara ise özel kurumlar denir.

Oluşumları açısından kurumlar, içsel ve dışsal kurumlar olarak iki biçimde sınıflandırılabilir.

Sosyal etkileşim sonucunda kendiliğinden meydana gelen kurumlara içsel kurumlar, bir otorite tarafından sonradan oluşturulan kurumlara dışsal kurumlar denir.

İşlevleri açısından ise kurumlar, temel ve yardımcı kurumlar olarak iki grupta ele alınabilir.

Tüm toplumlarda yaygın bir biçimde bulunan ve toplum içinde yaygın bir biçimde değer verilen kurumlara temel kurumlar, temel kurumların içinde yer alan alt kurumlara ise yardımcı kurumlar denir.

Kurumlar hiyerarşisinde en üst noktada bulunan ve diğer kurumları kendi işlevleri doğrultusunda yönlendiren kurumlara mihver yani başat kurumlar denir.

Her kurumun olumlu ve olumsuz, bir ya da birden fazla işlevi bulunmaktadır.

Kurumların insanlara önceden belirlenmiş sosyal rol ve ilişki formları sağlayarak bireylerin davranışlarını kolaylaştırmaları, onların olumlu işlevlerinden biridir.

Bazı kurumların, bireylerin sosyal kişiliğinin engellenmesine yol açması kurumların olumsuz işlevleri arasındadır.

Kurumların sosyal davranışların koruyucusu ve sürdürücüsü olmaları, bu anlamda değişmeyi ve sosyal ilerlemeyi önleme eğilimi taşımaları da kurumların olumsuz işlevlerinden biridir.

Aile, eğitim, ekonomi, siyaset, din, ahlak, kültür, medya, hukuk, boş zaman, sağlık başlıca temel kurumlar arasındadır.

Aile; evlilik, kan bağı ya da evlat edinme yoluyla birbirine bağlı insan grubudur.

Ailenin işlevlerini biyolojik, psikolojik, eğitim, toplumsal, kültürel ve ekonomik işlev şeklinde sıralamak mümkündür.

Bireyleri hedefleri doğrultusunda yönlendirmeyi amaçlayan eğitim kurumu “genel olarak mevcut bilgi, beceri ve değerlerin gelecek nesillere aktarılması”, şeklinde tanımlanabilir.

Din, içinde kutsallığa dayanan inanışlar barındırır.

Din kurumu; ortak bazı değerlere hitap eder. Dolayısıyla insanlar arasındaki dayanışmaya katkıda bulunur.

Ekonomi kurumu, toplumun üretim ve tüketim ilişkilerini belirleyen bir kurumdur.

Siyaset kurumu; kamu düzenini ve genel yönetimi sağlama görevini yerine getirmektedir.

Birden çok tanımı bulunan kültür, en genel haliyle insanlık tarihinin başlangıcından bugüne kadar olan süreçte insanlar tarafından üretilen her şeydir.

En genel anlamıyla neyin doğru neyin yanlış olduğunu ortaya koyan ahlak, toplumun bütününün ayakta kalmasını sağlayan temel kurumlardandır.

Medya, günümüzde yazılı ve görsel kitle iletişim araçlarını ve bu araçların üretiminde yer alan kişileri içermektedir.

Günümüz kapitalist toplumlarında çalışma sonucunda elde edilen bir ödül haline gelen boş zaman, kişinin fiziki ve zihni dinlenme gereksinmelerini karşılamaktadır.

Hukuk, toplumsal yaşamda düzeni sağlamak amacıyla devlet tarafından oluşturulmuş formel kurallar bütünüdür.

Toplumsal yapıyı oluşturan temel kurumlardan bir olan sağlık kurumu, toplum üyelerine elverişli bir yaşam alanı sağlama görevini üstlenmektedir.