Kültürlerarası Yeterliliğin Gelişmesi ve Kültürlerarası İletişim

Kültürlerarası İletişim Yeterliliğinin Önemi, Türleri ve Temel Kavramları

Kültürlerarası İletişim Yeterliliğinin Önemi

Kültürlerarası yeterlilik ile ilgili ilk çalışmalar, 1950’li yıllarda kendi ülkeleri dışında başka bir ülkede çalışan ya da eğitim gören kişilerin, o coğrafyalardaki uyumlarını konu edinmiştir. Farklı bir kültüre sahip bir topluma uyum sağlamak için çok kültürlü bir nitelik kazanmak gerekliliği ön plana çıkmış ve bu anlamda kültürlerarası yeterlilik kazanmak önemli bir hale gelmiştir.

Küreselleşmeyle birlikte kültürlerarası iletişim yeterliliği konusuna ilgi artmıştır. Kapitalizmin küresel hale gelmesi ve teknolojik gelişmelerin de etkisiyle dünyadaki birçok ülke, göç nedeniyle kültürel ve demografik alanlarda önemli bir değişim geçirmiş ve halen de geçirmektedir. Özellikle iletişim teknolojilerindeki gelişmelerin etkisiyle coğrafi yani mekansal yakınlık şartı olmadan kültürlerarası iletişim ve etkileşim de oldukça kolaylaşmıştır.

Ekonomik nedenlerin yanı sıra, küreselleşmiş bir dünyada rekabet edebilme ihtiyacının ötesinde, çok sayıda insan yurt dışına seyahat etmektedir. İnsanların farklı ülkelere yaptığı özellikle turistlik amaçla seyahatler de farklı kültürlerden insanların birbirleriyle iletişime geçmesini sağlamıştır.

Kültürlerarası Yeterlilik Türleri

Bolten, dört ana başlık altında toplamıştır. Bunlar; profesyonel kültürlerarası yeterlilik, stratejik kültürlerarası yeterlilik, sosyal kültürlerarası yeterlilik ve bireysel kültürlerarası yeterliliktir.

Kültürlerarası İletişim Yeterliğine İlişkin Temel Kavramlar

Yeterlilik, Asimilasyon ve Uyum

Yeterlilik: Yeterlilik teriminin kendisi bilimsel literatürde tartışmalı bir kavramdır. Kültürlerarası yeterlilik, kültürlerarası karşılaşmalarla başarılı bir şekilde başa çıkabilme bilgisi ve yeteneği olarak tanımlanmaktadır. İnsanlar günlük yaşamda etkileşimler yoluyla kültürel değişime katıldıkları için, bu tür bilgi ve yetenek de önemli araçlardır.

Asimilasyon: Asimilasyon, bir yabancının ev sahibi kültürle ne kadar karışabileceği/kaynaşabileceği veya ona benzer hale gelebileceğini gösterir.

Uyum (Adjustment) ve Adaptasyon (Adaptation): Uyum klinik psikoloji literatürlerinde yaygın olarak kullanılır ve tipik olarak, bir bireyin çevreye iyi adapte olmasıyla artık stres veya kültür şokunu yaşamadığı süreci ifade eder. Adaptasyon ise mikro ve makro olmak üzere iki anlamda kullanılmaktadır.

Etkinlik ve Uygunluk

Yeterlilik daha ziyade davranışın sosyal bir değerlendirmesi ve toplumsal olarak inşa edilen bir adlandırmadır. Bu sosyal değerlendirme ise uygunluk ve etkililik gibi iki kriterden oluşur. Etkinlik , bir bireyin diğer iletişimci veya çevre ile etkileşim yoluyla amaçlanan hedefe ulaşma yeteneğini yani yeterliliğini ifade eder. Uygunluk ise bireyin olumlu iletişim sonuçlarına (veya olumsuz sonuçlardan kaçınmaya) yol açan bir şekilde hareket etmesi ve konuşma yeteneği ya da yeterliliğidir.

Kültürlerarası İletişim Yeterlilik Araçlarının Temel Boyutları

Buna göre, kültürlerarası iletişim yeterliliği genellikle üç boyuta ayrılır: Duygusal, bilişsel ve davranışsal.

Duygusal Boyutlar

Kültürlerarası iletişim yeterliliğin duygusal bileşeni, Kültürlerarası Duyarlılık (Intereultural Sensitivity) kavramıyla tanımlanmaktadır. Kültürlerarası Duyarlılık Modeli, bir kişinin kültürlerarası etkileşimden önce, sırasında ve sonrasında olumlu duygusal sinyaller alma ve gönderme yeteneğini içerir. Bu olumlu duygusal tepkiler sırayla kabul edilmeye ve kültürel farklılıklara saygı gösterilmesini sağlayacaktır.

Bilişsel Boyutlar

Kültürlerarası iletişim yeterliğin bilişsel boyutu, kültürlerarası farkındalık ile ilişkili olarak tanımlanır ve diğer kültürleri anlama ve açıklama yeteneğini ifade eder. Çoğunlukla öz farkındalık ve kültürel farkındalık arasında ayrım yapılır.

Davranışsal Boyutlar

Kültürlerarası beceri, kültürlerarası iletişim yeterliliğin davranış bileşenini temsil eder ve bireyin kültürlerarası etkileşimlerde iletişim hedeflerine ulaşma yeteneğidir. Kültürlerarası becerinin olması gereken özellikleri; mesaj becerileri, uygun bir şekilde kendini açıklama, davranış esnekliği, etkileşim yönetimi ve sosyal beceriler gibi özellikler şeklinde sıralanabilir.

Kültürlerarası İletişim Yeterlilik Araçlarının Temel Boyutları

Yukarıda da belirtildiği üzere kültürlerarası iletişim yeterliği konusunda tanım, kavramlar ve teorilerle ilgili ortak bir noktada buluşmak oldukça zordur. Kültürlerarası yeterlilikle ilgili geliştirilen modeller şöyle sıralanmaktadır: Gelişim modelleri, Uyum modelleri, Nedensel modeller, Çağdaş modeller, Tutarlılık modelleri, Süreç modelleri, Faktör modelleri.

Bu modeller arasında kültürlerarası iletişim yeterliliği araştırılmasına yönelik yaklaşımlardan bazıları öne çıkmaktadır. Bunlar; Byram’ın yabancı dil öğrenmeyle ilgili yaklaşımı, Kim’in Sistem Teorisi, Gudykunst’un Kaygı/Belirsizlik (AUM) Teorisi, Ting- Toomey’in Kimlik Müzakere Teorisi ve Arasaratnam’ın Kültürlerarası İletişim Yeterliliği Modelidir.