Yanıcı Katılar ‐ Oksitleyici Kimyasallar

Yanma bir yakıt ile oksitleyici arasında yüksek sıcaklıkta gerçekleşen ısıveren (ekzotermik) bir kimyasal tepkimedir.

Yanma olayının oluşabilmesi için yangın üçlüsü adı verilen yanıcı madde, ısı ve oksijenin mutlaka bir arada bulunması gerekir.

Yanıcı katılar; normal koşullar altında bir tutuşma kaynağı varlığında kolayca alev alabilen veya ufak bir sürtünme hâlinde bile yangına sebep olabilen, maddenin katı fazında bulunan her türlü malzemelerdir.

Genel olarak, yanıcı katılar yüksek sıcaklıklarda ayrışırlar veya ateşe maruz kaldıklarında şiddetli bir şekilde yanarlar, asitlerle veya bazlarla temas halinde ayrışırlar ve toksik reaksiyon ürünleri üretebilirler.

Yanıcı katılar; hassasiyeti giderilmiş patlayıcılar, kendiliğinden yanabilen katılar, kolayca tutuşabilir katılar, suyla temas ettiğinde tehlike arz eden katılar başlıkları altında dört sınıfta toplanabilir.

Tutuşturulabilen örneğin tamamen alev alması 10 dakika veya daha kısa zamanlarda gerçekleşen metal tozları/alaşımları da yanıcı katılar sınıfına girerler.

Tüm yanıcı metaller için parçacık boyutları azaldıkça yanma tepkiselliği artar.

Yanıcı katıların sınıflandırılması, yanma hızı testleri adı verilen katı örneğin bir test tüpü içerisine yerleştirilip daha sonra tutuşturulması ile belirlenir. Bu testlere göre yanıcı katılar iki sınıfa ayrılır.

Yanıcı katılar uygun koşullar altında muhafaza edilmez iseler büyük yangınlara sebep olabilirler. Yanıcı katıların yüzey alanları genişletilmiş bir şekilde saklanması (çok küçük partikül hâle getirilmiş metal tozları vb.), zara verme risklerini ve doğacak zararın büyüklüğünü artırır.

Yanmaları ile oluşturdukları tehlikenin yanı sıra, yanıcı katıların solunması veya deri yolu ile soğurulması da insan sağlığı için tehlikelidir.

Oksitleyici kimyasalların genel özellikleri, olası tehlikeleri ve iş sağlığı ve güvenliği kapsamında alınması gereken önlemlerin daha anlaşılır olabilmesi adına, yükseltgenme‐indirgenme (Redoks) tepkimeleri, oksitleyici, indirgeyici yükseltgeme ve indirgeme temel kavramları öğrenmelidir.

Redoks tepkimeleri türler arası elektronların transferine dayalı tepkimeler ailesinin bir üyesidir. Yükseltgenme elektron kaybını tanımlarken indirgenme elektron kazanmayla ilgilidir.

Yükseltgen (oksitleyici) maddeler, bir redoks tepkimesinde başka bir türden elektron alan element ya da moleküllerdir. Redoks tepkimelerinde yükseltgen maddeler elektron kazandıklarından dolayı indirgendikleri ve karşı türü yükseltgedikleri söylenebilir.

Oksitleyici kimyasallar; kendisinin alevlenir olması zorunluluğu olmamasına rağmen genellikle oksijen vermek yoluyla başka maddelerin oksitlenerek yanmasına neden olan ya da katkıda bulunan kimyasal maddelerdir.

NFPA (National Fire Protection Association); 1896 yılında kurulan yangın, elektrik ve diğer benzeri kazalar dolayısıyla ortaya çıkan ölümleri, yaralanmaları ve ekonomik kayıplarını önlemeyi kendine misyon edinmiş, dünya çapında kar amacı gütmeyen bir organizasyondur.

Oksitleyiciler oda sıcaklığında veya yüksek sıcaklıklarda kendiliğinden oksijen meydana getirirler ve şok ile ısıtma altında şiddetle patlayabilirler.

Oksitleyiciler organik maddelerle temas edince şiddetle tepkimeye girerler. Bu nedenle oksitleyicilerle, organik maddelerin etkileşiminden kaçınılmalıdır.

Oksitleyici katıların depolanması ve güvenli kullanımı için dikkat edilmesi gereken önemli hususlar vardır.