Çin’de Kamu Yönetimi

Yönetim Tarihi ve Geleneği

Çin, MÖ 21. yüzyıldan MS 20. yüzyıla kadar hanedanlıklarca yönetilmiştir. 1911’de hanedanlık sona ermiş ve 1912'de Çin Cumhuriyeti kurulmuştur. Ancak yeni hükümet ülkede siyasi istikrarı sağlayamamış ve yönetime tümüyle egemen olamamıştır.

Çin Komünist Partisi (ÇKP) ile iktidardaki Çin Milliyetçi Partisi arasında aralıklarla süren iç savaşta ÇKP güçlerinin galip gelmesiyle 1949'da Çin Halk Cumhuriyeti kurulmuş ve ülke yeni bir döneme girmiştir.

Çin köklü yönetim geleneğine sahiptir. Batıdan kaynaklandığı ve oradan diğer ülkelere aktarıldığı varsayılan birçok yönetim pratiği, Batı henüz bu pratiklerle tanışmadan önce Çin’de uygulamaya geçmiştir .

Siyasal Sistem ve Siyasal Örgütlenme Biçimi

Siyasal sistem, Çin Komünist Partisinin önderliğinde çok partili işbirliği ve siyasi danışmaya dayanır. İktidar tekeli, 1949’dan itibaren Çin Komünist Partisindedir.

Çin Komünist Partisi, demokratik merkeziyetçilik ilkesine göre örgütlenmiştir. Başlıca organları; Ulusal Kongre, Merkez Komitesi ile Merkez Komitesi Genel Sekreteri, Siyasi Büro, Siyasi Büro Daimi Komitesidir.

Muhalefet partisi niteliği taşımayan, ÇKP'ye yardımcı olan, meslek birliği, dernek niteliğinde sekiz siyasi parti daha vardır.

1949'da kurucu meclis işlevi gören Çin Halk Siyasi Danışma Konferansı günümüzde bir danışma ve denetim organıdır.

Devletin Niteliği, Örgütlenişi ve Organları

Çin sosyalist bir cumhuriyet ve üniter bir devlettir. Toprak yönetsel açıdan; eyaletlere, eyalet düzeyindeki özerk bölgelere ve doğrudan merkezi yönetime bağlı belediyelere bölünmüştür. Bu kademeler de diğer alt kademelere bölünmüştür. Hong Kong ve Makao, yüksek düzeyde özerkliğe sahip özel yönetim bölgeleridir.

Resmen güçler ayrılığı benimsenmese de egemenliği kullanan güçler fiilen ayrılmıştır. Yasama gücü, en yüksek devlet organı olan Ulusal Halk Meclisindedir. Yürütme gücünü Devlet Başkanı ve Devlet Konseyi (Bakanlar Kurulu) oluşturur. Halk mahkemeleri yargı yetkisini kullanır. Yerel düzeyde devlet organları; yerel halk meclisleri, yerel halk hükümetleri ile yerel mahkemeler ve savcılıklardır.

Yasama organı olan Ulusal Halk Meclisi üyeleri dolaylı seçimle göreve gelir. Meclis, yasama, atama ve denetleme olmak üzere üç işlevi yürütür.

Merkezi Halk Hükümeti olarak da bilinen Devlet Konseyi devletin en yüksek yönetsel organıdır. Başbakanın başkanlığında başbakan yardımcısı, bakanlar, bakanlık düzeyindeki komisyon başkanları, Genel Denetçi ile Devlet Konseyi Genel Sekreterinden oluşur. Hükümeti Ulusal Halk Meclisi denetler.

Yerel düzeydeki halk meclislerinin üyeleri de seçimle göreve gelir. Yerel meclisler bölgeleri ilgilendiren konularda düzenleme yapar, karar alır ve yerel yöneticileri atar.

Kamu Yönetiminin Örgütlenmesi

Kamu yönetiminin örgütlenmesi merkeziyetçiliğe dayanır. Devlet Konseyi, en yüksek yönetim organı olarak yönetsel işleri ülke genelinde yönlendirir, yürütür ve eşgüdümler.

Merkezi yönetimin temel örgütlenme birimleri bakanlıklar ve komisyonlardır.

Çin’de kamu örgütleri dört kümeden oluşur:

a) Hükümet kuruluşları olarak adlandırılan bakanlıklar ve komisyonlar;

b) Kamu hizmeti birimleri; c) Kamu iktisadi teşebbüsleri;

c) Devletin desteklediği sosyal örgütler.

Yerel halk hükümetlerinin (yerel yönetimlerin) başında, ilgili halk meclislerince atanan yöneticiler bulunur. Her yönetsel kademede bu yöneticilere bağlı yönetsel birimler yer alır.

Kamu Yönetimi Reformları

Kapitalizme yöneliş beraberinde kamu yönetimi reformlarını da getirmiştir. Reformlar, sosyalist sisteme göre örgütlenmiş kamu yönetimini yeni ekonomik sistemle uyumlaştırmaya yönelmiştir.

Sosyalist merkezi planların yerini yönlendirici kalkınma planları almıştır.

Rekabet, bankacılık -sigortacılık, enerji gibi alanlarda düzenleyici ve denetleyici kurullar kurulmuştur.

Emek -yoğun, hafif sanayiye dayanan kamu işletmeleri özelleştirilmiş; enerji, bankacılık, iletişim gibi alanlarda çalışan büyük ölçekli kamu işletmeleri korunarak güçlendirilmiştir.

Özel sektör, özel eğitim -sağlık kuruluşları, yap -işlet modelleri ve hizmet alımları yoluyla kamu hizmetlerinin üretimine katılmaktadır.

Kamu örgütleri yeniden yapılandırılarak, sayıları azaltılmıştır.

Yerel halk meclisleri güçlendirilmiş, yerel yönetimlerin ekonomik yetkileri artırılmıştır.

Sosyalist döneme özgü, devletin, güvenceli tam istihdam sağlama yükümlülüğü (demir pirinç kasesi) sona ermiştir. Kamu personel sayısı azaltılmıştır.

Bilim ve teknoloji alanındaki reformlar, Çin'i teknoloji üretir bir ülkeye dönüştürmeyi hedeflemiştir.

Karşılaştırmalı Kamu Yönetimi Çalışmalarında Çin'in Önemi

Köklü bir yönetim geleneği olan Çin, devlet -kamu yönetimi -bürokrasi tarihi araştırmalarında öncelikle incelenmesi gereken bir ülkedir.

Çin örneği, demokrasi, cumhuriyet ve hükümet sistemlerinin liberal biçimlerinin evrensel olmadığını bize gösterir.

Çin, resmen sosyalist ve komünist parti tarafından yönetilen bir devlet olarak; sosyalist devlette siyasal iktidarın örgütlenişi -işleyişi ile kapitalizme yönelmenin bu süreçler üzerindeki etkilerini inceleme fırsatı verir. Bu inceleme, kamu yönetimlerinin ekonomi -politik bağlamca biçimlendirildiğini de gösterir.

Çin, 56 farklı etnik unsurdan oluşan devasa bir nüfusun üniter devlet içinde nasıl yönetildiğini incelemek için de uygun bir inceleme birimidir.

Çin'in reform deneyimini, gelişmekte olan ülkeler ile geçiş ülkelerinin reformlarıyla karşılaştırmak, benzeşme ve farklılıklar ile bunların nedenlerini görmek açısından da yararlıdır.

Çin deneyimi, ülkenin yüzyıllık hedefler koyarak bu hedefleri gerçekleştirme çabasına yönelmesi açısından da incelenmeye değerdir.