Fransa’da Kamu Yönetimi

Fransız Yönetim Tarihi ve Geleneği

Fransa, Türkiye’deki kamu yönetimi eğitimi ve öğretimi için en önemli ülkelerden biri olup, karşılaştırmalı yönetim konusunda en çok referans alınan Batı Avrupa ülkelerinden biridir. Günümüz Fransız siyasal sisteminin en önemli özelliği Fransız Devrimi’nin mirası üzerine şekillenmiş olan Cumhuriyettir. Fransa’da devrimden bugüne kadar sıklıkla değişen beş farklı cumhuriyet dönemi söz konusu olmuştur. Fransa, yarı başkanlık sistemine sahip ve örgütlenmesi yerelleşmeye dayalı üniter bir devlettir. Devletin üniter karakterinin bir sonucu olarak, yetki genişliği ve yerelleşme ilkeleri birbirlerini tamamlamaktadır. Fransız kamu yönetiminin en temel tarihsel özelliği yönetsel merkeziyetçiliktir. Fransız yönetim geleneği, Napolyoncu ya da Bonapartist gelenek olarak bilinmektedir.

Siyasal Sistem ve Örgütlenme

Fransız siyasal sistemi ve örgütlenmesi 4 Ekim 1958 tarihli Fransız Anayasası’na göre düzenlenmiştir. 1958 Anayasasına göre Parlamento, Ulusal Meclis ve Senato olmak üzere iki meclisten oluşur. Fransa'da yürütme yetkisi, Cumhurbaşkanı ve Başbakan’ın yönlendirdiği hükümet tarafından ortaklaşa kullanıldığı için iki başlıdır. Sistem, Cumhurbaşkanı ile Başbakanı karmaşık ve asimetrik bir biçimde birbirine bağlar. Cumhurbaşkanı beş yıllık bir süre için iki turlu salt çoğunluk ile seçilir. Cumhurbaşkanı, geleneksel olarak Fransız Cumhuriyeti'ni temsil eder, Başbakanı atar, diğer bakanları seçme önerilerini onaylar ve bakanların görevlerine son verir. Bakanlar Kurulu’na başkanlık eder. Başbakan, bakanlar ve devlet sekreterleri hükümeti oluşturur. Hükümet, Fransa siyasetine öncülük eder ve yönetimin işleyişini sağlar. Başbakan, parlamento çoğunluğunun temsilcileri arasından Cumhurbaşkanı tarafından seçilir ve atanır. Hükümetin politikalarının kolaylaştırıcısıdır.

Kamu Yönetiminin Örgütlenmesi

Fransa’da merkezden yönetim, ya da devletin örgütlenmesi üst yönetim, bakanlıklar ve mülki yönetim olmak üzere üç düzeye ayrılır. Fransa’da bakanlık sistemi hiyerarşik esaslara dayanır ve farklı bakanlık kategorileri bulunmaktadır. Hükümette görev alan bakanlar ulusal düzeyde kendi görevlendirildiği kamu politikalarını ulusal ölçekte yürütürler ve bir bakanlıktan sorumludurlar. Belediyenin başında belediye başkanı, ilçenin başında kaymakam, ilin başında il valisi, bölgenin başında bölge valisi bulunmaktadır. Yerel yönetimler, Anayasanın 72. maddesinde düzenlenen belediyeler, iller, bölgeler ve özel statülü yerel yönetimler ile Anayasanın 74. maddesine göre düzenlenen denizaşırı yönetimlerden oluşur. Yakınlığın yönetimi olarak da tarif edilen belediyeler, büyüklüklerinden bağımsız tek bir yönetsel örgütlenmesi olan en küçük Fransız yönetim kademesidir. 19. yüzyıldan beri önemli bir yönetsel kademe olan iller, belediyelerden büyük sınırlara sahiptir. Bölge, diğer yönetsel kademelere göre daha yeni tarihli ve önemi günden güne artan bir yönetsel kademe özelliği göstermektedir. Fransa sömürgeciliğin mirasının bir sonucu olarak bazı denizaşırı topraklara sahiptir.

Kamu Yönetimi Reformları

Fransa’da devlet özellikle 1980’li yıllardan itibaren önemli bir değişim süreci içine girmiştir. Yerelleşme, bölgeselleşme ve metropolleşme reformları Fransa’nın en temel yönetsel reform gündemleridir.

Karşılaştırmalı Kamu Yönetimi Çalışmaları Açısından Fransa'nın Önemi

Fransa, bütün siyasal sistemlerin denendiği (1871 Paris Komünü), Fransız Devrimi’nin milliyetçilik başta olmak üzere özgürlük, eşitlik, kardeşlik gibi ilkelerinin tüm dünya tarafından benimsendiği, insan ve yurttaş hakları beyannamesi ile söz konusu ilkelerin dünyaya ilham verdiği bir ülkedir.

Fransa, 19. yüzyılda, yönetsel bölümleme ve yönetimin örgütlenmesi konusunda, Osmanlı İmparatorluğu da dahil İtalya, İspanya, Belçika gibi pek çok Avrupa ülkesine esin kaynağı olmuştur. Yönetsel gelenek ve kamu politikası yapım tarzları açısından Fransa ilgili alanyazında Napolyoncu ya da Kıta Avrupası olarak sınıflandırılmaktadır. Yönetsel reformlar bağlamında Fransa’nın bir başka önemli özelliği, kamu sektörü ile ilgili özelleştirme ve esnekleşme tartışmalarına rağmen, Fransa’da halen kamu sektörünün gücünü korumasıdır. Bu da karşılaştırmalı kamu yönetimi çalışanlar açısından değerli bir araştırma konusudur. Fransa'da yöneticilerin ve siyasetçilerin düşünce ve eylem tarzları üniter devlet kavrayışı etrafında belirlenmektedir. Bu anlayışın rasyonel olarak öğretildiği yer üst düzey yöneticilerin yetiştirildiği okul Ulusal Yönetim Okulu’dur (Ecole Nationale D’Administration – ENA). Bu okul, devletin üniter ve ulusal karakterini beslemekte ve Türkiye ile diğer ülkeler açısından da model olma özelliği göstermektedir.