Karşılaştırmalı Kamu Yönetimi Nedir?

Karşılaştırmalı Çalışmaların Başlangıcı

Karşılaştırmalı kamu yönetimi bilimsel bir araştırma alanı olarak kamu yönetimi disiplini içinde gelişmiştir. Başka bir ülkenin yönetim sisteminin inceleme konusu oluşu, on dokuzuncu yüzyılda Avrupa’da yönetim bilimi alanındaki çalışmalarla başlatılabilir. Karşılaştırmalı kamu yönetimi alanında ilk geniş ölçekli bilgi paylaşımı, 1910 yılında Brüksel’de düzenlenen Uluslararası Yönetim Bilimleri Kongresinde yapılmıştır. Karşılaştırmalı çalışmaların başlangıcında “başka ülkelerin deneyimlerinden yararlanma, başka ülkelerde geliştirilmiş olan yönetim tekniklerini, yenilikleri öğrenme, bunları kendi ülkesinin yönetimine uyarlama” düşüncesi, “yönetim yazarlarının kendi yönetimlerini daha iyi tanıma” isteği ve “kamu yönetimini evrensel bir disiplin haline getirme” çabasının yer aldığı görülür.

Geleneksel Yaklaşım: İkinci Dünya Savaşı’ndan önceki dönemde karşılaştırmalı kamu yönetimi büyük ölçüde ABD ile bazı seçilmiş Avrupa ülkelerinin kamu hizmetleri arasındaki karşılaştırmaya odaklanmıştır. Geleneksel karşılaştırmalı kamu yönetimi Batı Avrupa ülkelerinde yönetsel işlev ve yapıyı tanımlayıp, analiz etmekle ilgilenmişti. Geleneksel yaklaşım daha çok tanımlayıcı bir nitelik taşımakta ve bir ülkenin yönetim sistemini tarihsel ve hukuksal bir açıdan incelemekteydi.

İkinci Dünya Savaşı’ndan Sonra

İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra 1960’lı yılların ortalarına kadar geçen dönem karşılaştırmalı çalışmalar açısından özel bir önem taşır. Bu dönemde karşılaştırmalı kamu yönetimi, kalkınma yönetimi anlayışı çerçevesinde uygulanan teknik yardım programlarıyla birlikte, ABD dış politikasının gereklerine göre şekillenen bir inceleme alanına dönüşmüştür. Kamu yönetimi, yıkılan ülkelerin yeniden onarılmasında, savaş sonrası yaraların sarılmasında ve geri kalmış ülkelerin kalkınmasında bir araç olarak görülmeye başlanmıştır. Teknik yardım programları yoluyla yönetsel bilginin ihraç edilmesi olgusu, savaş sonrası yeniden yapılanma çabalarının önemli bir ayağını oluşturmaktaydı.

Kalkınma Yönetimi: Karşılaştırmalı kamu yönetimi, 1950’li yılların sonunda prestiji yüksek bir çalışma alanı haline gelmişti. Amerikan Kamu Yönetimi Derneği çatısı altında idari reform ve kalkınma yönetimi çalışmalarına odaklanan Karşılaştırmalı Yönetim Grubu (CAG) bu dönemde kurulmuştur. CAG’ın faaliyetleri 1962’den başlayarak 1971 yılına kadar Ford Vakfı tarafından desteklenmiştir. Derneğin kurucularından olan kamu yönetimi profesörü Ferrel Heady, bu dönemi karşılaştırmalı kamu yönetiminin altın çağı olarak nitelendirir. Üçüncü dünya ülkelerinin yönetim sistemlerine yönelen ilgi, karşılaştırmalı kamu yönetimini genişleterek, derinleştirmiştir. CAG’ın kalkınma yönetimi ve dış yardım programları çerçevesinde biçimlenen faaliyetleri, bu programlardan faydalanan ülkelerde otoriter rejimleri güçlendirdiği, fırsat eşitsizliğini artırdığı, yoksulu daha yoksul hale getirdiği biçiminde eleştirilere konu olmuştur.

Küreselleşme Süreci

Küreselleşme süreciyle birlikte gelişen yeni düşünce iklimi içinde seksenli yılların ortalarına doğru karşılaştırmalı kamu yönetimine olan ilgi tekrar canlanmaya başlamıştır. Bu alanda yürütülen çalışmalar 1980’den sonra azgelişmiş ülkelere yönelik olarak uygulamaya konulan yapısal uyarlama reformları süreciyle birlikte yeni bir evreye girmiştir. Günümüzde ülkelerin kamu yönetimi sistemlerini tanımak ve anlamak için uluslararası kuruluşlarda, politika enstitülerinde, sivil toplum kuruluşlarında, üniversitelerde, kamu kurumlarında ve siyasal partilerde pek çok araştırma yürütülmektedir.

Karşılaştırmalı Araştırmalar: Dünya Bankası, Uluslararası Para Fonu, Birleşmiş Milletler, Dünya Ticaret Örgütü, Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Teşkilatı, Avrupa Birliği gibi kurumlar geliştirdikleri politika ve reform önerileri ile ülkelerin yönetim sistemlerinin değişmesine öncülük etmişlerdir. Bu çerçevede özelleştirme uygulamaları, yerelleşme politikası, kamu işletmeciliği, kamu hizmetlerinde reform, kamu politikaları, kamu personel rejimi, mali reform, ihale sistemi, yönetişim ilkeleri gibi alanlarda karşılaştırmalı incelemelere dayanan çok sayıda kitap ve rapor yayımlanmıştır.

Uluslararası Endeskler: Günümüzde pek çok uluslararası kurum ve kuruluş ülkeleri insani gelişme, eğitim, sağlık, adalet, refah, hukukun üstünlüğü, demokrasi, toplumsal hareketlilik, gelir dağılımı, istihdam, yoksulluk, sosyal yardım, toplumsal cinsiyet eşitliği, şeffaflık, kamu harcamaları, basın özgürlüğü gibi göstergeler bakımından izleyerek düzenli raporlar yayımlamaktadır.