Dış Ticarette Kullanılan Teslim Şekilleri

Dış ticaret, iç ticaretten çok farklıdır ve kendine has zorlukları vardır. Uluslararası ticarette farklı ülkeler, milletler veya şirketler ile muhatap olunması, bünyesinde birçok zorluğu barındırmaktadır. Farklı siyasi hükümetler, gümrükler ve gümrük kısıtlamaları, farklı standartlar, farklı dil, farklı para birimleri, farklı ekonomik sistemler, farklı zevkler ve tercihler, uluslararası ticarette kullanılan farklı belgeler, teslim şekilleri, ödeme şekilleri, ödeme sistemleri, döviz transferleri, konvertibl paralara sahip olup olmama, dış ticaretteki zorluklara ilişkin başlıca örneklerdir.

Dış ticarette, tarafların sorumluluklarını şekillendiren temel iki konu bulunmaktadır. Birincisi, dış ticarete konu malın teslim edilme şeklinin nasıl olacağıdır. İkincisi ise dış ticarete konu olan mal ve hizmetin bedelinin ödeme şeklinin nasıl olacağıdır.

İhracatçı, mal bedelini tahsil edip edememe riski ile karşı karşıya iken; ithalatçı, istediği malı teslim alıp alamama riski ile karşı karşıyadır. Bunun dışında ithalat - ihracata konu olan mal ve hizmetlerin yerine ulaşmasında satıcı ve alıcının sorumluluklarının nerede başlayıp nerede bittiği ayrı bir problemdir.

Uluslararası ticarette ithalatçı ile ihracatçı arasında gerçekleşen anlaşmaya göre kararlaştırılan teslim şekli, mal ve hizmet satanın sorumluluklarının nerede bittiği ile mal ve hizmet alan tarafın sorumluluklarının nerede başladığını göstermektedir.

Merkezi Paris’te bulunan Uluslararası Ticaret Odası (International Chamber of Commerce -ICC) tarafından, uluslararası ticarette anlaşmazlıkları, uyuşmazlıkları ve hukuksal ihtilafları ortadan kaldırmak, ithalatçı ve ihracatçının para ve zaman kaybını önlemek amacıyla alım -satım işlemlerinde bazı kurallar getirilmiştir.

Söz konusu kurallar, ilk kez 1936 yılında, INCOTERMS (International Commercial Terms) ismiyle yürürlüğe konulmuştur. Son olarak 2010 yılında INCOTERMS ismiyle yayınlanan kurallar, gözden geçirilerek yeniden kaleme alınmıştır.

1 Ocak 2011 tarihinde yürürlüğe giren INCOTERMS 2010 broşürü, önemli değişiklikleri beraberinde getirmiştir.

INCOTERMS 2010’da, INCOTERMS 2000 broşüründe yer alan DAF, DES, DEQ ve DDU terimleri kaldırılırken, Terminalde Teslim (DAT) ve Belirlenen Yerde Teslim (DAP) olmak üzere iki yeni teslim şekli uygulamaya konulmuştur.

Yeni DEQ terimi yerine DAT, DAF -DES-DDU terimlerinin yerine ise DAP terimi getirilmiştir. Böylece INCOTERMS 2000’de 13 olan teslim şekli INCOTERMS 2010’da 11’e düşürülmüştür

INCOTERMS 2000’de terimlerin 4 grup altında toplanması sisteminden vazgeçilmiş ve ikili ayrıma gidilmiştir. Tüm taşıma türlerini kapsayan kurallar ile deniz ve iç su taşımalarına özgü kurallar oluşturulmuştur.

2020 ileriye bakmak başlığıyla güncellenmeye devam eden Incoterms kuralları dünyanın dört bir yanından avukatlar, tüccarlar ve şirket temsilcilerini içeren bir hazırlık grubuyla çalışmalarına devam etmektedir. Bu hazırlık grubu; iki yıl boyunca neyin ne işe yaradığını ve nelerin geliştirilebileceği konusunda araştırmalar yapacaklardır.

7 si tüm taşıma modlarında 4'ü sadece deniz yolu taşımacılığında kullanılmak üzere 11 teslim şekli belirlenmiştir.

Tüm taşıma yöntemlerinde kullanılan teslim şekilleri şunlardır.

Fabrikada Teslim ( EXW -Ex-Works )

Bu teslim şeklinde satıcı malları, sözleşmede önceden belirlenmiş tarihte alıcıya ya da onun emrine teslim etmek üzere fabrikasında hazır bulundurur.

Taşıyıcıya Masrafsız Teslim ( FCA -Free Carrier )

Taşıyıcıya masrafsız teslim terimi, malların gümrük çıkış işlemlerinin satıcı tarafından tamamlanarak, taraflar arasında anlaşılan yer ve zamanda alıcının anlaşma yaptığı taşıma acentesine veya alıcının belirlediği bir şahsa teslimi ile satıcının yükümlülüğünün sona ereceği anlamına gelir.

Taşıma ve Sigorta Ödenmiş Olarak Teslim ( CIP -Carriage And Insurance Paid To )

Satıcı, ihraç edeceği malları, ihracat gümrük işlemlerini tamamlamış, asgari teminat sağlayan bir sigorta yaptırmış olarak nakliye aracına yükler.

Terminalde Teslim ( DAT -Delivered At Terminal )

Incoterms 2000 versiyonunda D grubu teslim şekilleri içerisinde yer alan 5 ticari terimden birisi olan DEQ, 2010 yılı revizyonu ile DAT şeklini almıştır.

Belirlenen Yerde Teslim ( DAP -Delivered At Place)

Malların, taşıma vasıtasınca boşaltılmak üzere belirtilen belirli bir noktada alıcıya teslim edilmesi anlamına gelir.

Gümrük Vergileri Ödenmiş Olarak Teslim (DDP -Delivered Duty Paid)

Satıcının, malları ithalat için gümrüklenmiş olarak ve belirlenen varma yerinde gelen taşıma aracında boşaltmaya hazır şekilde alıcının tasarrufuna bırakmakla teslim ettiğini ifade etmektedir.

Taşıma Bedeli Ödenmiş Olarak Teslim ( CPT -Carriage Paid To)

Taşıma bedeli ödenmiş olarak teslim terimi, satıcının malları kendisinin seçtiği ve anlaşma yaptığı taşıyıcıya taşıtmasıdır.

Sadece Deniz Yolu Taşımalarında Kullanılan Teslim Şekilleri ise aşağıda gösterilenlerdir.

Gemi Doğrultusunda Masrafsız Teslim ( FAS -Free Alongside Ship )

Sözleşmede belirtilen teslim yeri olan geminin yanına kadar getirmekle sorumludur. Mallar gemi rıhtımında ise yükleme yerine getirilerek, gemi açıkta ise mavnalarla geminin yanına kadar götürülerek teslim edilir.

Gemi Güvertesinde Masrafsız Teslim ( FOB -Free On Board )

Satıcı, ihracat için gerekli tüm belgeleri hazırlayıp, gümrük işlemlerini tamamladıktan sonra, malları belirtilen tarih ve yerde, alıcı tarafından temin edilen gemiye yükler. Mallar geminin küpeştesine (güvertesine) geçtikten sonra satıcı malı teslim etmiş sayılır.

Mal Bedeli ve Navlun Ödenmiş Teslim ( CFR -Cost and Freight )

Satıcının malları gemide teslim etmesini veya zaten bu şekilde teslim edilmiş malları tedarik etmesini ifade eder.

Mal Bedeli, Sigorta ve Navlun Ödenmiș Teslim( CIF -Cost, Insurance and Freight )

Satıcı ihraç edeceği malları, gümrük işlemlerini tamamlamış, asgari teminat sağlayan bir sigorta yaptırmış olarak yükleme limanına getirir ve gemiye yükler. Bu teslim şeklinde satıcı ayrıca malın varış limanına kadar olan navlunuda öder.

Tüm teslim şekilleri dış ticarette yaşanabilecek olası sorunların önüne geçmek amacıyla yaklaşık yüz yıldır, zamanın ihtiyacına göre güncellenmekte ve kullanılmaktadır.