Dış Ticarette Kullanılan Diğer Gümrük Rejimleri

Gümrük rejimleri, yurda giren ve yurttan çıkan eşyaların kontrolü amacıyla belirlenmiş bir kurallar bütünüdür.

Bu kurallar, ülkenin coğrafi sınırları, ekonomik yapısı ve lojistik altyapısıyla birlikte düşünüldüğünde büyük bir önem arz etmektedir.

Temelde ithalat, ihracat, transit ve antrepo rejimleri sıklıkla kullanılırken, bu rejimlere ek başka rejimlere de ihtiyaç duyulmaktadır.

Zira küreselleşen dünyada, yalnızca temel gümrük rejimleri ile ticaretin küresel entegrasyona dahil olması mümkün değildir.

Bu noktada; dahilde işleme rejimi, hariçte işleme rejimi, gümrük kontrolü altında işleme rejimi, geçici ithalat, geçici ihracat ve serbest bölge uygulamaları ön plana çıkmaktadır.

Dahilde İşleme Rejimi, özellikli rejimler arasında en çok kullanılan gümrük rejimi olmakla beraber, yurtiçinde işlenen ithal eşyasının, işleme faaliyeti sonrasında tekrardan yurtdışına çıkışını öngörmektedir.

Yurtdışından ithal edilen hammadde ya da yardımcı maddeler, yurtiçine girişte alınması gereken gümrük vergilerinden muaf olarak girer. Ardından yurtiçinde işleme faaliyetine tutulan eşyalar, nihai ürün ya da ara mamul olarak tekrardan yurtdışına gönderilir.

Rejime göre yurtiçinde eşyaya eklenen katma değer, vergiye esas kısımdır.

Hariçte işleme rejiminin işleyişi, dahilde işleme rejiminin tersi bir mantıkta işlemektedir.

Kanunda belirlenen işleme faaliyetleri; yurtiçinde üretilmiş hammadde veya yardımcı maddelerin yurtdışında üzerine katma değer eklenmesi ile oluştuğundan, vergilendirmeye esas olan kısmı da bu kısımdır.

Gümrük Kontrolü Altında İşleme Rejimi, literatüre en son giren gümrük rejimidir. Rejime göre, yurtdışından gelen ithal eşya, yurtiçinde işlendikten sonra, bu rejimde yurtdışına çıkmadan serbest dolaşıma girmektedir.

Bu yönüyle rejim, dahilde işleme rejiminden ayrılmaktadır.

Böylece yurtiçinde işlenen eşya, işlenen kısmından dolayı değil, yalnızca gelen hammadde ya da yardımcı maddeler üzerinden vergilendirmeye tabi olacağından, yurtiçi maliyet bakımından da ithal ürünlerden her daim daha ucuza mal olacaktır.

Geçici ithalat rejimi, ithal edilecek eşyanın önceden belirlenmiş bir sürede, ülke içerisine geçici olarak alınması, kullanıldıktan sonra da yurtdışına gönderildiği rejimdir.

Bu rejimde olağan yıpranma dışında, yurtdışından geçici süreliğine gelen eşyanın üzerinde herhangi bir değişiklik yapılamaz. Herhangi bir işleme faaliyeti de yapılamaz. Buna istinaden geçici süreliğine gelen ithal eşyası karşılığında, teminat alınmaktadır.

Geçici ihracat rejiminde, yurtiçinde serbest dolaşımda olan eşya, belirli süreliğine yurtdışına çıkar ve süre sonunda da yurtiçine geri dönmektedir.

Geçici ithalat rejiminde olduğu gibi, olağan yıpranma dışında herhangi bir işleme kabul edilmemektedir.

Geçici ithalat ve geçici ihracat rejimi tam olarak birbirinin zıddı iki rejimdir.

Serbest Bölgeler, ülkenin siyasi sınırları içinde olan ancak gümrük sınırları dışında bulunan, ülkeye ait ticaret ve gümrük kanunlarının askıya alınarak uygulanmadığı yerlerdir.

Dünyada geçmişte benzer uygulamaların olduğu görülse de, ülkemizde günümüzdeki şekliyle 1986 yılından bu yana serbest bölge uygulamaları mevcuttur.

Serbest bölgelerde sağlanan teşvikler, üreticilerin maliyetlerini düşürmesine ve uluslararası rekabette avantaj sağlamasına yardımcı olmaktadır.

Serbest bölgeler; bölgedeki uygulamalara, büyüklüğüne, içeriğine göre farklılık göstermektedir. Bu durum serbest bölgelerin çeşitliliğini artırmaktadır.