Temel Gümrük Rejimleri

Ülkemizde Gümrük Kanununu oluşturan unsurlara bakıldığında, temel gümrük rejimlerinde uluslararası standartların oluştuğunu görmekteyiz. Bu rejimler, en çok kullanılan rejimler olmasının yanı sıra dünya ticaretinin, vergilendirmenin ve sermaye hareketlerinin de esasını oluşturmaktadır.

Temel gümrük rejimleri incelenmeden önce, konuya ilişkin bazı hususların bilinmesi gerekmektedir. Bunlar; beyan ve çeşitleri, basitleştirilmiş usul ve sonradan kontrol kavramlarıdır. Gümrük beyanı, gümrük faaliyetinin başlangıcını oluşturan esaslardan en önemlisidir. Zira beyanat, sonrasında yapılan tüm işlemlerde esas teşkil edecektir.

Basitleştirilmiş usul, istisnai durumlarda daha çok kullanılan ancak faydalanan kişi ve kurumlar için müthiş kolaylıkları içeren bir yöntemdir.

Sonradan kontrol ise Gümrük idarelerinin sorumluluğu altında bulunan eşyaları her halükarda kontrol edebileceği yetkisini veren özelliktir. Kaçakçılığı önlemek amacıyla caydırıcı bir unsurdur.

Serbest dolaşıma giriş rejimi, yurtdışından gelen eşyaların yurtiçinde kullanılması ve satılması için gümrük vergilerinin ödenmek suretiyle yurtiçinde girişine izin veren rejimdir. Rejim gereği, ithal edilen eşyalara ait herhangi bir sınırlama yoksa ülkeye girişlerinde yalnızca vergilerinin ödenmesi yeterlidir. Ancak vergilerinin ödenmesinin yeterli olmadığı durumlarda, ilgili kurum ve kuruluşlardan izinlerin alınması, uygunluk belgelerinin tamamlanması gerekmektedir.

İhracat rejimi, istisnasız ticarete taraf olan tüm ülkelerin öncelikli konularından birisidir. Zira ihracat, gelişmişlik seviyesine bakılmaksızın tüm ülkelerin en büyük gelir kaynaklarından birisidir. Ülkeler ekonomilerine göre, emek -yoğun veya sermaye-yoğun malları ihraç ederek hazinelerine gelir sağlamaktadır.

İhracat kavramı ile re-eksport kavramı birbirine karşılaştırılmamalıdır. İstatistiki olarak her iki konu da ihracat sayılsa da, temeldeki farkları iyi bilinmelidir. Ayrıca ihracat ve re-eksport işlemleri hariçte işleme rejimi ile de karıştırılmamalıdır.

Transit rejimi, ülkemiz özelinde en çok kullanılan rejimlerden biridir. Zira ülkemizin jeopolitik konumu gereği, birçok ticari güzergahın üzerinde bulunmaktadır. Ülkemiz, tarihi İpek ve Baharat Yolu üzerinde olmakla beraber aynı zamanda birçok transit taşımacılık modunda terminal niteliği taşımaktadır. Havalimanları, deniz limanları, kara sınırları, demiryolu hatları ve boru hatları ile birlikte düşünüldüğünde Asya ve Avrupa kıtaları arasında müthiş bir köprü durumundadır. Bunlara ek olarak Akdeniz üstünden deniz bağlantısının kurulması, Afrika -Asya -Avrupa arasında da yine köprü vazifesi kurması transit rejimi ve uygulamalarını ülkemizde ön plana çıkaran yegane özelliklerden birkaçıdır.

Eşyaların gümrük vergilerinin ödenmeden bekletildiği yerlere antrepo denir. Antrepolarda gümrük işlemleri bitirilmeyen eşyaların beklediği esnada elleçleme işlemlerinin yapılması bakımından rejim hak sahibine zaman avantajı sağlanmaktadır. Zaman avantajının yanı sıra antrepolarda bekleyen eşyanın, beklediği esnada ödenmesi gereken vergilerinin ödenmeden bekletilmesi de rejimden faydalanan hak sahiplerine büyük avantajlar sağlamaktadır. Ayrıca antrepolar işletici veya kullanıcılarına göre de sınıflandırılmaktadır. İki ana başlıkta topladığımız antrepolar, genel ve özel antrepo olmak üzere ayrılmaktadır.

Antrepoların sağlaması gereken bazı şartlar bulunmaktadır. Buna göre gümrük idareleri antrepolarda saklanacak eşyalara ilişkin özel tertibatların yapılmasını isteyebilir. Konuya ilişkin hükümler Gümrük Yönetmeliğinin ilgili hükümlerinde belirtilmektedir.