Dış Ticarette Uygulanan Uluslararası Kurallar

Uluslararası Ticarette Örgütler

Ülkelerin kendi sanayilerini korumak ve dış ödemeler dengesi sorunlarını çözmek için gümrük tarifelerini yükseltme yoluna gitmesi ve dış ticaretteki durgunluk, sanayisi yeni gelişmekte olan batılı ülkeleri büyük ölçüde rahatsız etmiştir. 1930’larda uygulanan gümrük tarifeleri ve ticaret politikalarını İkinci Dünya Savaşı’nın çıkış nedenleri arasında gören müttefikler, savaş sonrası uluslararası ekonomik, sosyal ve siyasi yapılanma hedeflerini içeren Yeni Dünya Düzeni’ne yönelik planları çerçevesinde Temmuz 1944'te gerçekleştirilen Bretton Woods konferansında, dünya ekonomisinde piyasa koşullarının işleyişini sağlamak üzere Dünya Bankası (DB) ve Uluslararası Para Fonu (IMF)'nun kurulmasını kararlaştırdılar.

Uluslararası Ticaret Örgütü (ITO)

Bu toplantıya ticaret bakanları katılmadığı için, ticaretle ilgili bir anlaşma burada müzakere edilememiş, uluslararası ticaretin serbestleşmesi hedefine yönelik bu eksikliği gidermek amacıyla, Aralık 1945'te Amerika Birleşik Devletleri, Uluslararası Ticaret Örgütü'nün (ITO) kurulmasını önermiş ve iki yıl süren müzakerelerden sonra 1948'de ITO’nun kuruluşunu öngören Havana Antlaşması imzalanmıştır. Ancak, ABD’nin desteğini alamaması nedeniyle bu Anlaşma hayata geçirilememiştir.

GATT Gümrük Tarifeleri ve Ticaret Genel Anlaşması

GATT 30 Ekim 1947 yılında yaklaşık yirmi üç ülke tarafından atılan imzalar ile kurulmuştur. Geçici kurulması sebebiyle 1 Ocak 1948 yılında yürürlüğe girmiştir. Uluslararası Ticaret Örgütünün başarılı olmaması ile ilk organizasyon olarak faaliyetlerini yürütmeye başlamıştır. GATT, aslında ülkeler arasında yapılan çok taraflı bir ticaret antlaşması olarak bilinmektedir. Hukuki boyutunun olduğu da unutulmamalıdır. Fakat uygulamada bazı ülkelerin problemlerle karşılaşması her zaman tartışmalara sebep olmuştur. Uygulamada ülkelerin onayının gerekmesi ve kendisine ait kurullarının ve sekreterliğinin olması, sanki uluslararası bir kuruluş gibi görünmesini sağlamıştır. ITO’yu kurmaya yönelik anlaşma üye devletlerin ulusal mevzuatında çok sayıda değişikliğin yapılmasını gerektirdiğinden, uzun sürmesi beklenen bu sürecin tamamlanmasını beklemek istemeyen sekiz devlet, aralarında imza ettikleri Geçici Yürürlük Protokolü ile GATT’ı 1 Ocak 1948 tarihinden itibaren uygulamaya başlamışlardır. Uluslararası ticaret sistemini ilk kez kuran GATT’ın temel amaçları; dış ticarette rekabetin mal kalitesini artıracağı, fiyatları düşüreceği, böylece dış ticaretin hacminin artacağı düşüncesi ile dış ticaretin serbestleşmesinin önündeki engel olan gümrük tarifelerinin düşürülmesi, tarife dışı engellerin kaldırılması, karşılaşılabilecek diğer engellerin ve farklı muamelelerin ortadan kaldırılmasışeklinde sıralanabilir.

Dünya Ticaret Örgütü

Dünya savaşları sonrasında galip gelen ülkeler diğer ülkelerin yeniden yapılandırılarak bir an önce ticarete başlamaları için desteklerde bulunmuşlardır. O dönemlerde dünya üzerinde barışın tahsis edilmesi gerekliliği giderek artmıştı. Siyasi istikrar sağlandıktan sonra güçlü bir ekonomik düzenin kurulması gerekmekteydi. Bunun üzerine geçmişte yapılan çalışmaların daha da hızlandırılıp tüm dünyayı kapsayacak antlaşmaların yapılmasını sağlamak gelişmiş ülkelerin öncelikleri arasında yer aldı. Uluslararası Ticaret Örgütünün kurulma çalışmaları ve gümrük tarifeleri ticaret gel anlaşmasının geçici olması daha kapsamlı bir kuruluş olan Dünya Ticaret Örgütü nün kurulması ihtiyacını doğurmuştur. Dünya Ticaret Örgütü (WTO) kurulana dek bir uluslararası örgüt statüsünü almamıştır. Dünya ekonomisinde 1970’lerin başından itibarenistikrarlı büyüme sürecinden uzaklaşılması, düşük büyüme hızı, işsizlik, istikrarsız fiyatlar, koruma politikalarına olan rağbetin yeniden artmasına sebep olmuştur. Bunun sonucunda bazı alanlarda IMF, DB, BM gibi kuruluşların öncüğünde küreselleşme devam ederken, bazı alanlarda da yeni bir akım olan bölgesel entegrasyon hareketleri (bölgeselleşme) hız kazanmaya başlamıştır.