İstatistik Serileri

Bu ünitede seri tarif edilerek, seri türlerinin zaman, mekân, frekans ve kümülatif seriler olduğuna değinilmiştir. Elde edilen ham verilerin anlaşılabilirliğini ve hesaplanabilirliğini kolaylaştırmak için belli bir kurala göre sınıflandırılarak tablolaştırılması sonucu oluşan diziye seri denir.

Zaman serileri zamana, mekân serileri mekâna göre sınıflandırılarak oluşturulur. Gözlemlerin zaman birimlerine göre sınıflandırıldığı serilere zaman serileri denir. Zaman serisi verisi farklı zaman periyodları için toplanan veridir.Söz konusu gözlemler mekâna göre sınıflandırılarak elde ediliyorsa bu serilere mekân serileri denir. Mekân (yer) serisi, araştırma konusuna ait gözlem sonuçlarını il, ilçe, bölge, ülke, kıta gibi yer itibarıyla gösteren serilerdir.

İki ya da daha fazla değişkenin birlikte değişimini gösteren serilere bileşik seriler denir. Gözlem sonuçlarını iki veya daha fazla özelliğe göre düzenleyen seriler, bileşik serilerdir.

Gözlemlerin maddi bir özelliğe göre sıralanmasıyla frekans (bölünme) serisi elde edilir. Mekân ve zaman özelliğinin dışında kalan tüm özellikler maddi özellikler olarak kabul edilir. Frekans serileri, nitel ve nicel seriler olmak üzere ikiye ayrılırlar. Gözlemlerin medeni durum, cinsiyet, eğitim durumu gibi sayısal olmayan değişken özelliğine göre yani nitel bir özelliğe göre bölünerek oluşturulduğu seri nitel bölünme serisi’ dir. Sayısal değer alan özelliklerin sınıflandırılması ile nicel seriler oluşmaktadır. Nicel seriler kendi aralarında basit, sınıflandırılmış, gruplandırılmış seriler olmak üzere üçe ayrılırlar.

Basit seri, verilerin küçükten büyüğe veya büyükten küçüğe doğru sıralanmasıyla elde edilen serilerdir.

Sınıflandırılmış seri, her bir x değerinin karşısına frekans değeri (tekrarlama sayısı) yazılarak elde edilen serilerdir.

Gruplandırılmış seri, serideki en büyük değerden en küçük değer çıkarılıp grup sayısına bölünerek elde edilen sınıf büyüklüğüne göre oluşturulan grup alt sınır ve üst sınır aralığına göre frekansları yazmak suretiyle elde edilen serilerdir. İki tip gruplandırılmış seri hazırlanabilir: Sürekli gruplandırılmış seriler ve kesikli gruplandırılmış seriler. Sürekli gruplandırılmış seri'de bir sınıfın bittiği noktada bir başka sınıf başlamaktadır. Sınıflar arasında boşluk bulunmamaktadır. Ancak bir sınıfın bittiği nokta ile bu sınıfın peşi sıra gelen sınıfın başlama noktası arasında boşluk varsa bu tür gruplandırılmış seriye kesikli gruplandırılmış seri denir. Gruplandırılmış serilerde her sınıfın alt ve üst değerlerine sınıf uçları denir.

Nispi frekans dağılımları hazırlanırken her değere veya sınıf aralığına karşı gelen frekans, toplam frekansa oranlanmaktadır. Bu şekilde her değerin tüm değerler içindeki nispeti belirlenmektedir. Bazen karşılaştırma kolaylığı olsun diye nispi frekanslar yüz ile çarpılarak yüzde frekanslar da elde edilmektedir.