Performans Değerlendirme Yöntemleri ve Teknikleri

Performans Değerlendirme

Günümüzde, klasik yönetim anlayışından uzaklaşılarak çağdaş yönetim anlayışına geçilmiştir. Bu anlayışla beraber insan faktörü sadece bir maliyet unsuru olarak değerlendirilmemektedir. Tam aksine insan unsuru işletmeler için katma değer sağlayan önemli bir sermaye unsuru haline gelmiştir. Dolayısıyla çalışanlar incelenmeye ve yorumlanmaya başlanmıştır. Bu durumda ölçülmesi ve karşılaştırılması zor olan birçok unsuru beraberinde getirmiştir. Bu kavramlardan biri de performanstır.

Diğer yandan işletmelerin belirlenen hedeflere ulaşması ve rekabette farklılık yaratması için performans değerlendirme bir zorunluluktur. "işgörenlerin başarısını belirlemek ve geliştirmek için yapılan çalışmaların bütünü" olarak adlandırılan performans değerlendirme, bir organizasyonun verimliliğini artırmak için temel bir gerekliliktir.

Modern örgütsel bağlamda performans değerlendirme, işgörenin görevlerini yerine getirebilme kapasitesine dair düzenli olarak sistematik ve objektif bir kanıya varmak olarak kabul edilir. Performans değerlendirme, önceden belirlenmiş zaman ve maliyet standartlarıyla işgörenlerin işlerini ne kadar iyi yaptıklarını nitel (sayısal olmayan) ve nicel (sayısal), yöntemlerle ortaya koyan bir süreç olarak da tanımlanabilir.

Performansın Boyutları

Performans Değerlendirme üç farklı boyutta ele alınabilir. Bunlar iş performansı, uyumcu ve bağlamsal performanstır.

Bağlamsal performans resmi olarak işin bir parçası olmayan iş veya faaliyetler için gönüllü olma, ekstra çaba gösterme, gelişim için önerilerde bulunma, ekstra sorumluluk alma gibi durumlardır. Ayrıca bu performansı yüksek olanlar örgütsel prosedür ve kurallara uyma, kurumsal hedeflere destek olma, kurum değer ve politikalarına uyma, zor zamanlarda kurumun yanında yer alma gibi kuruma bağlılık, başkalarına yardım etme, gibi kişilerarası davranışları içerir. Bağlamsal davranışlar, iş performansından daha çok kişilikle ilişkilidir.

İş performansı ise ham maddeleri direkt olarak kurumun ürettiği mal ve hizmetlere dönüştüren veya verimli fonksiyonlara olanak sağlayan ürünleri dağıtmak, planlama, koordinasyon gibi kurumun temel faaliyetlerine yönelik davranışlardan oluşur.

Performansın üçüncü boyutu ise uyumcu (adaptif) performans veya öğrenmedir. Bu kavram iş ve bağlamsal performansın haricinde işgörenlerin değişen durumlara uyum sağlamak amacıyla davranışlarını değiştirme yeteneklerine bağlı olarak gerçekleşir. Acil durum veya kriz durumlarını yönetme eylemleri, yaratıcı şekilde problem çözme, işle ilgili görev, teknoloji ve prosedürleri öğrenme, kültürel adaptasyon gibi aktivitelerden oluşur.

Derecelendirme Formatları: Geleneksel olarak kullanılan değerlendirme formları, her biri rakamlı ve her bir rakamın belli tanımlamaları temsil ettiği (“çok iyi” veya “beklentilerin çok üzerinde” gibi) ölçeklerden oluşan sorular içerir.

Performans Değerlendirme Yöntemleri

Davranışa Dayalı Değerlendirme Ölçekleri: Bu ölçek sisteminde, değerlendirme ölçeği üzerinde farklı yerlere kritik olayları yansıtan davranışsal ifadeler etkinlik seviyelerine göre yerleştirilir. Ölçekteki ifadelerde değerlendirmeyi yapan kişinin hangi tip davranışları ifade ettiği örnekler ile açıklanabilir. Sonuç olarak geri bildirim daha net bir hale gelir ve amir işgörene daha özel davranış örnekleri sunmuş olur.

Karma Standart Ölçekler: Her bir performans boyutu için etkili, orta dereceli ve etkili olmayan davranış örnekleri verilir. Değerlendirmeyi yapan kişi, işgörenin etkinliğinin davranış ifadelerinde tanımlanandan daha fazla, aynı veya daha az olduğunu belirtir. Geri bildirim sırasında daha fazla spesifik olmak daha faydalıdır.

Performans Dağılım Değerlendirme Yöntemi: Ortalama bir performans seviyesi skoru, performansta varyans skoru ve negatif aralıklı kaçınma skoru (Değerlendirilen kişinin etkin olmayan performanstan ne kadar kaçındığını gösterir.) oluşturulur.

Performans değerlendirme yöntemleri, klasik (geleneksel) ve çağdaş (modern) performans değerlendirme yöntemleri olmak üzere ikiye ayrılmaktadır.

En yaygın kullanılan klasik metotlar Yazılı Değerlendirme, Grafik Derecelendirme Ölçeği, Ağırlıklı Kontrol Listesi Değerlendirme, Faktör Karşılaştırmalı Değerlendirme, İki Alternatifli Zorunlu Seçmeli Değerlendirme'dir.

Modern yöntemlerin başlıca olanları Hedeflerle Yönetim, Performans Testi ve Gözlem Yöntemi, 360 Derece Değerlendirme, Kendi Kendini Değerlendirme olarak kabul edilir.