Finansal Durum Tablosu

Çalışma Sermayesi Yönetimi Konusunun Kapsamı ve Amaçları

İşletmelerde çalışma sermayesi kapsamına giren varlıkları oluşturan kalemler arasında yer alan alacaklar ve stoklar, kısa vadede (bir yıl içinde) işletme faaliyetlerinin sürdürülebilmesi ve borçların ödenebilmesi konusunda büyük öneme sahiptir. Alacaklara ve stoklara yapılan yatırımların toplam dönen varlıklara oranı, genellikle her işletmede önemli bir yer tutmaktadır.

İşletmelerin alacaklara yaptığı yatırım tutarını etkileyen birçok faktör mevcuttur. Toplam satış hacmi, kredili satışların toplam satışlara oranı, satışların mevsimsel dalgalanma göstermesi gibi faktörlerden başka, kredili satış koşulları, satılan mal ve hizmetin niteliği, alacak tahsilatının etkinliği, firmanın ölçeği ve finansman olanakları ve kredili satış yapılan müşterilerde aranacak nitelikler de alacak yatırımını etkilemektedir.

Alacak yönetimi sürecinde oluşturulan kredili satış ve alacak tahsil politikaları, hem nakit akışının devamlılığını hem de işletmenin kârlılığını göz önünde tutarak alınması gereken kararlardır. İşletmenin kredi standartları, kredi riski, kredi vadesi, alış iskontosu ve çürük alacak konularındaki yaklaşımları, politikaların belirlenmesinde etkili olmaktadır. Alacak tahsil politikaları ise katı ve yumuşak yaklaşımlar olarak ifade edilebilir ve her bir yaklaşımın kendi içinde olumlu ve olumsuz sonuçları olabilir.

Üretim ve satış faaliyetlerinin sürekliliği ve kazanç elde edilmesi için işletmeler stok yatırımı yapmak zorundadırlar. Stok yönetimi kapsamında değerlendirilen stok yatırımları, hem çalışma sermayesi yönetiminde hem de genel finansal politikaların etkinliğinde dikkate alınması gereken bir konudur.

Stok yönetiminin amacı; işletmede en düşük maliyetle, başka bir ifade ile optimal düzeyde stok bulundurulmasını sağlamaktır. Gereğinden fazla stok bulundurmak, hem maliyetlerin artmasına hem de kaynakların gereksiz bir biçimde stoklara bağlanması nedeniyle kârlılığın düşmesine neden olmaktadır. Bunun aksine gereğinden daha az stok bulundurulmak ise, üretim ve satış faaliyetlerinin aksamasına ve dolayısı ile fırsat maliyetinin artmasına yol açmaktadır.

Stok yönetiminin en önemli konularından biri stok kontrolüdür. İşletmeler, stok kontrolünde kullanılan kimi basit, kimi karmaşık yöntemlerden kendi yapı ve koşullarına en uygun olan yöntemi seçerek stoklama maliyetlerini minimize etmeye çalışmaktadırlar.

Stok yönetiminde etkinliğin sağlanması için uygun stok kontrol yönteminin seçilmesinin yanı sıra, üretim ve satış tahminlerinin sağlıklı bir biçimde yapılması, tedarik, üretim, pazarlama ve finansman bölümlerinin faaliyetlerini iş birliği ve koordinasyon içinde yürütmelerinin temin edilmesi de büyük önem taşımaktadır.

Çalışma Sermayesi ve Yönetimi (Alacaklar ve Stoklar) ile İlgili Kavramlar

Çalışma Sermayesi Yönetimi konusunun bütünlüğü açısından bir önceki ünitede bahsedilen kavramlara burada da kısaca değinmek gerekecektir. Çalışma sermayesi kavramı ile de ifade edilebilen dönen varlıklar (cari aktifler) ile ilgili konuları, önceki dönemlerde aldığınız çeşitli muhasebe derslerinde gördüğünüz finansal (mali) tablolar arasında en sık kullanılan ve en çok bilinen bilanço ve bilanço bölümleri temelinden hareketle açıklamak, oldukça pratik ve anlaşılması en kolay yoldur.

İşletmelerin faaliyetlerini sürdürebilmeleri için edinmek ve kullanmak zorunda oldukları varlıkların (aktifin) bir bölümünü oluşturan dönen varlıkların ve bu varlıkları oluşturan kalemlerin niteliklerinin ve kullanım amaçlarının bilinmesi gerekmektedir. Bu sayede hem işletme varlıklarının uzun dönem kullanılan bölümünü oluşturan duran varlık yatırımları ile ilgili bağlantı kurulması ve konunun bir bütün hâlinde değerlendirilebilmesi, hem de gelecek dönemlerde alacağınız çeşitli finansman derslerinin de kolayca anlaşılması ve konuların yerli yerine oturması mümkün olacaktır. Bu bakımdan yabancısı olmadığınız bu konuları kısaca hatırlatmakta yarar görülmektedir.

Alacaklar (Ticari Alacaklar)

Toplam alacakların önemli kalemlerinden biri olan ticari alacaklar, işletmelerin kredili satışlarından doğan senetli ve senetsiz (açık hesap) alacaklarını göstermektedir. Bir faaliyet dönemi içinde nakde dönüştürülmesi mümkün olan ya da başka bir ifade ile kısa vadeli alacaklar, dönen varlıklar içinde yer alır ve çalışma sermayesi kapsamında düşünülür.

Alacak Yönetimi

Alacak yönetiminin, işletmenin nakit akışı, kârlılığı ve finansman ihtiyacı üzerinde önemli etkileri vardır. Bu süreçte kredili satış koşullarının belirlenmesi, kredili satış önerisinin kabulü veya reddi, alacakların tahsilat politikası gibi konularda karar alınması gereklidir. Alacak yönetimi, işletmenin diğer varlıklarının yönetimini de etkilediği için çalışma sermayesi yönetiminin başarıya ulaşması açısından büyük öneme sahiptir.

Stok Yönetimi

İşletmelerin stoklara yaptıkları yatırımlar, çalışma sermayesinin önemli bir bölümünü oluşturmaktadır. Ticari işletmelerde stoklar sadece mamul (mal) stoku ile sınırlı iken, sanayi işletmelerinde ise hammadde, malzeme, yarı mamul ve mamul gibi çok çeşitli stok kalemleri bulunmaktadır.

Stok yönetiminin amacı, işletmede optimal düzeyde stok bulundurulmasını sağlamaktır. Çünkü gereğinden fazla stok bulundurulması hem maliyetlerin artmasına hem de kaynakların gereksiz bir biçimde stoklara bağlanması nedeniyle kârlılığın düşmesine neden olmaktadır. Bunun aksine gereğinden daha az stok bulundurulması ise, üretim ve satış faaliyetlerinin aksamasına ve dolayısı ile fırsat maliyetinin artmasına yol açmaktadır.

Stok Kontrolü

Stok kontrolü kavramı, bir yandan stokların bozulmasının, kırılmasının, kaybolmasının, çalınmasının engellenmesini, kısaca korunmasını ve stoklarla ilgili gerekli kayıtların tutulmasını ifade ederken, diğer yandan üretim ve satış faaliyetlerinin aksamadan yürütülmesi için gerekli stokların en düşük maliyetle bulundurulması konularını da içine alır.