Finansal Sistem

Ekonomilerde fon fazlası olan kesimle fon açığı olan kesim finansal sistemde bir araya gelmektedir. Tüm ekonomilerde finansal sistemin temel amacı; fon fazlası olan kesimlerden fon açığı olan kesimlere fon aktarımını sağlamak, yani tasarrufların yatırıma dönüşmesini sağlamaktır.

Finansal sistemin altı temel unsuru vardır. Bunlar; fon arz edenler (bireyler, işletmeler ve devlet), fon talep edenler (bireyler, işletmeler ve devlet), yatırım ve finansman araçları, finansal aracılar, düzenleyici ve denetleyici kurumlar ve hukuki ve idari düzenlemelerdir.

Alıcı ve satıcıların buluştuğu, alım satıma konu olan mal veya hizmetin fiyatının ve diğer koşullarının belirlendiği ve alım satımın gerçekleştiği her türlü ortamlar olarak tanımlanan piyasalar; reel piyasalar ve finansal piyasalar olarak iki kısımdan oluşmaktadır.

Finansal piyasalar; para piyasası ve sermaye piyasası olmak üzere iki kısımdan oluşmaktadır.Kısa vadeli, yani vadesi en çok bir yıl olan fon arz ve talebinin karşılaştığı piyasaya para piyasası denir. İşletmeler genellikle ham madde alımı, yardımcı malzeme alımı ve kısa vadeli giderlerin ödenmesi gibi kısa süreli fon ihtiyaçlarını bu piyasadan sağlarlar.

Orta ve uzun vadeli, yani vadesi bir yıldan uzun olan fon arz ve talebinin karşılaştığı piyasaya sermaye piyasası denir. İşletmeler genellikle bina, makine, taşıt gibi sabit varlıkları satın almak için bu piyasadan yararlanır. Sermaye piyasalarında toplanan orta ve uzun vadeli fonlar, orta ve uzun vadeli yatırımlara dönüştürülmektedir.

Finansal aracılar, fon transferlerini etkinleştirmek için kurulmuş ve alanlarında uzmanlaşmış kurumlardır.Finansal aracılar, mevduat toplayan ve mevduat toplamayan kuruluşlar olarak iki grupta incelenebilir. Ticari bankalar ve katılım bankaları mevduat toplayan kuruluşlardır. Finansman şirketleri, aracı kurumlar, yatırım ve kalkınma bankaları ve kurumsal yatırımcılar mevduat toplamayan kuruluşlardır.

Fon arz eden kesimle fon talep eden kesim arasında fon transferi gerçekleşirken finansal araçlar kullanılmaktadır. Finansal araçlar hisse senetleri ve özel kesim tahvilleri gibi şirketler tarafından çıkartılmakla birlikte, devlet tahvilleri, gelir ortaklığı senetleri gibi kamu kurumları tarafından da çıkartılabilir.

Finansal piyasalar para ve sermaye piyasaları olmak üzere iki kısımda incelendiği gibi finansal araçlar da; para piyasası araçları ve sermaye piyasası araçları şeklinde iki kısımda incelenebilir.Başlıca para piyasası araçları; ticari krediler, ticari banka kredileri, hazine bonosu, finansman bonosu, repo ve ters repo ve varlığa dayalı menkul kıymettir.

Başlıca sermaye piyasası araçları; hisse senetleri, tahviller, kâr ve zarar ortaklığı belgeleri, gelir ortaklığı senetleri ve katılma intifa senetleridir.

Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası, Sermaye Piyasası Kurulu, Borsa İstanbul, Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu, Türkiye Bankalar Birliği ve Hazine Müsteşarlığı gibi kurumlar Piyasaların sağlıklı çalışması için düzenleme ve denetim faaliyetleri yürütmektedir.

Finansal sistemin işleyişi birtakım kanun ve düzenlemelerle kontrol altında tutulmaktadır. Finansal sistemi düzenleyen bazı kanunlar; Borçlar Kanunu, Medeni Kanun, Bankalar Kanunu ve Vergi Kanunu'dur.