Tedarik ve Üretim Fonksiyonu

Tedarik ve Üretim Fonksiyonunun Önemi ve Amaçları

Bir işletmede tedarik ve üretim fonksiyonları, iki ayrı başlıkta yer alsa da, iki ayrı faaliyet konusu gibi görünse de, birbirlerini önemli derecede etkiledikleri için bir arada düşünülmesi gereken konulardır.

Tedarik fonksiyonu, üretim sisteminin ihtiyacı olan mal ve hizmetlerin en uygun fiyat ve kalite ile güvenilir kaynaklardan temin edilmesi şeklinde tanımlanabilir. Başka bir tanıma göre tedarik fonksiyonu, üretim süreci için gerekli üretim faktörlerinin uygun nitelik ve nicelikte, gerekli zamanda ve uygun fiyatla işletmede hazır bulundurulması ve bunların üretim hattına, depolara ve tüketiciye taşınmasına ilişkin tüm faaliyetleri içeren bir işletme fonksiyonudur.

Tedarik ya da satın alma fonksiyonu, işletmelerin faaliyetlerini sürdürebilmeleri için ihtiyaç duydukları üretim faktörlerini sağlayan faaliyetlerin tamamını ifade eden bir kavramdır. Üretim sürecinde ihtiyaç duyulan doğal kaynaklar (ham madde ve malzeme), emek (işçi, personel) ve sermaye (öz sermaye ve yabancı kaynaklar) gibi üretim faktörlerini tek elden, sadece tedarik bölümü faaliyetleri ile yürütmek, günümüzde özellikle de belirli bir büyüklüğe sahip işletmeler açısından neredeyse imkânsızdır. Geçmişte, işletme fonksiyonlarının bu kadar çeşitli ve uzmanlık isteyen ayrıntılara sahip olmadığı durumlarda, tüm üretim faktörleri ile ilgili ihtiyaçların bir bölüm tarafından sağlanması belki mümkün, belki de gerekliydi. Ancak günümüzde özellikle de belirli bir ölçeğin üzerindeki işletmelerde, iş gücü ihtiyacı personel bölümünün, sermaye ihtiyacı ise finansman bölümünün görev alanı içindedir. Üretim için gerekli ham madde, yardımcı madde, işletme malzemesi, ambalaj malzemesi vb. ihtiyaçların sağlanması ve hazır bulundurulması görevi ise, tedarik bölümünün sorumluluğundadır.

Etkin bir tedarik sistemi, üretim için gerekli ihtiyaçların, üretimin aksatılmadan yürütülmesini sağlarken, hem maliyetleri en düşük düzeyde tutacak hem de işletmeyi stoksuz kalma riskinden koruyacak biçimde en uygun miktarda ve en uygun zamanda karşılanması ile gerçekleşir.

Üretim, “Çeşitli üretim faktörlerini kullanarak, insan ihtiyaçlarını karşılayacak mal ve hizmetlerin meydana getirilmesidir.” şeklinde genel olarak tanımlanabileceği gibi, ekonomik yönü ile “fayda yaratmak”, teknik yönü ile “bir fiziksel varlık üzerinde değişiklik yapmak veya onu kullanılabilir hâle getirmek” şeklinde de ifade edilebilir.

Bilindiği gibi tüm işletmeler bir üretim fonksiyonu gerçekleştirirler. Bu üretim fonksiyonu ya somut bir mal (mamul) üretimi, ya da bir hizmet üretimi olarak ortaya çıkar. Üretim faaliyetlerini daha kapsamlı bir biçimde ifade edebilmek için ünitede ağırlıklı olarak ele alınan mal üreten işletmeler, doğal kaynaklar, iş gücü ve sermaye gibi girdiler kullanarak, mevcut hâliyle insan ihtiyacını karşılayamayan nesneleri kullanışlı hâle getirerek fayda yaratırlar. Geçmişte el işçiliği ile başlayıp, günümüzde çok gelişmiş teknolojilerle ve çeşitli üretim sistemleri kullanılarak gerçekleştirilen üretim faaliyetleri, bugün artan insan ihtiyaçları, yoğunlaşan rekabet, gelişen tüketici bilinci gibi unsurların etkisi ile oldukça karmaşık bir süreç hâlini almıştır

Etkin bir üretim yönetimi anlayışı, bahsedilen çok değişkenli ve karmaşık yapı içinde üretim faaliyetlerini tüm detayları dikkate alarak planlamalıdır. Ayrıca, en düşük maliyetle stok bulundurmanın yollarını aramalı, gerek üretim sürecinde, gerek üretim sonrasında sağlıklı bir kalite kontrol mekanizması oluşturmalı ve üretim akışının kesintiye uğramaması için makine ve donanımın tamir ve bakım faaliyetlerini titizlikle yürütmelidir.

Tedarik ve Üretim Fonksiyonu ile İlgili Kavramlar

Tedarik

Sözlük anlamı; araştırıp bulmak, sağlamak, elde etmek olan “tedarik” sözcüğü, bir işletme fonksiyonu olarak ele alındığında, işletmenin üretim yapabilmek için ihtiyaç duyduğu unsurların en uygun koşullarla ve en uygun zamanda temin edilmesi olarak ifade edilebilir.

Üretim

Üretim fonksiyonunun, hem üretenler (işletmeler) açısından hem de ihtiyaçlarını karşılama amacında olan ve kendisi için üretim yapılanlar (tüketiciler) açısından çeşitli yönleri ile ele alınması gerekmektedir.

Üretim, mal veya mamul olarak adlandırılan ve elle tutulabilen fiziksel varlığı olan somut bir ürün elde etmek amacıyla yapılabileceği gibi, hizmet adı verilen soyut bazı eylemlerin ortaya konmasını da kapsamaktadır. Eğitim, sağlık, güvenlik, adalet gibi temel konulardaki hizmetlerin yanında bankacılık, sigortacılık, dağıtım ve depolama gibi sayılamayacak kadar çok ekonomik ve finansal konularda da insan ihtiyaçlarının karşılanmasına yönelik hizmetler mevcuttur. Bu açıdan bakıldığında üretim fonksiyonunu genel anlamda, insan ihtiyaçlarını karşılamaya yönelik “faydalı” mal ve hizmetlerin meydana getirilmesi faaliyeti olarak tanımlamak uygun olacaktır.

Fayda

Bir mal veya hizmetin insan ihtiyaçlarını karşılama niteliğine fayda adı verilmektedir. Üretim süreci bir bütün olarak düşünüldüğünde, bu süreçte gerçekleştirilen farklı faaliyetler sonucunda, şekil faydası, yer faydası, zaman faydası ve mülkiyet faydası gibi çeşitli faydalar ortaya çıkmaktadır.