Hz. Osman Dönemi

Hz. OSMAN'ın BİYOGRAFİSİ

İslâm Öncesi Hayatı: Hz. Osman 577 yılında Mekke'dedoğmuştur. Ümeyyeoğulları kabilesine mensuptur. Babası Affan, Cahiliye Dönemi'nde ölmüş; annesi Ervâ ise İslâm'ın ilk yıllarında müslüman olmuştur. Çok erken yaşlarda babası gibi ticaretle uğraşmaya başlamış ve kısa sürede Mekke'nin önde gelen tüccarlarından biri olmuştur.

İslâm’ı Kabulü: Hz. Osman İslâm'ı ilk kabul edenlerden biridir. Müslüman olduğu için yakınlarından baskı ve şiddet görmüş, eşi ile birlikte Habeşistan'a, ardından da Medine'ye hicret etmiştir.

Medine Dönemi’ndeki Faaliyetleri: Medine'ye hicretten sonra evinde kaldığı Evs b. Sâbit ile kardeşleştirilen Hz. Osman, kısa süre içerisinde ticaretle uğraşmaya başlamış ve çok geçmeden maddi durumunu iyileştirmiştir. Medine Dönemi boyunca maddi bakımdan Müslümanları desteklemiştir. Bedir Savaşı'na eşinin ağır rahatsızlığı nedeniyle katılamamış, Hz. Peygamber'in bazı seferlerinde Medine'de kalarak ona vekâlet etmiştir. Hudeybiye Görüşmelerinde Müslümanların elçisi olarak Kureyş ile görüşmüştür.

Hz. Ebubekir ve Hz. Ömer Dönemlerindeki Faaliyetleri: Bu dönemlerde belirli bir görevi olmayan Hz. Osman, her iki halifenin de kendisinden isteği işleri yerine getirmiştir.

Vefatı: Hz. Osman 35/656 yılında evini kuşatan isyancılar tarafından öldürülmüş ve cenazesi ancak üç gün sonra gizlice defnedilebilmiştir.

HALİFELİK DÖNEMİ

Hz. Osman, Hz. Ömer'in oluşturduğu şûrâ sonucunda halife seçilmiş ve herkesten biat almştır. Halifeliğinin ilk altı yılı huzur ve sükûnet içerisinde geçmiştir. Son altı yılı ise karışıklık ve huzursuzlukla dolu bir dönemdir.

Fetihler: Hz. Ömer zamanında alınan ancak devlete başkaldıran bazı yerler yeniden ele geçirilmiş ayrıca daha önce fethedilmeyen bir çok bölge bu dönemde fethedilmiştir.

Doğu'daki Fetihler: İran ve Horasan'ın Hz. Ömer zamanında alınan ancak İslam Devleti'nden ayrılan bölgeleri yeniden ele geçirilmiştir. Basra Valisi Abdullah b. Âmir'in yönettiği fetihlerde Belh, Kâbil, Gazne şehirleri alınmış; Fars, Kirmân, Sicistan ve Horasan bölgelerinin tamamı sınırlara dâhil edilmiştir.

Kuzey'deki Fetihler: Kûfe ve Şam valilerinin düzenlediği fetihlerde Azerbaycan ve Güney Kafkasya İslâm Devleti'nin topraklarına katılmış, ayrıca Malatya önlerine kadar gidilmiştir.

Kuzey Afrika Fetihleri: Mısır Valisi Abdullah b. Sa'd'ın başında olduğu ordu, Kuzey Afrika'nın tamamını fethetmiş, Sudan içlerine girmiş, Makarra Krallığı ve Nûbe ele geçirilmiştir.

Deniz Seferleri: Şam Valisi Muâviye b. Ebû Süfyân tarafınan oluşturulan donanma ile Kıbrıs Adası alınmış, akabinde Rodos fethedilmiş, Abdullah b. Sa'd ve Muâviye'nin Bizans'a karşı koydukları Zâtu's-Sevârî Savaşı'nda Müslümanlar galip gelmişlerdir.

Bayındırlık Çalışmaları: Mecid-i Nebevî, bu dönemde büyük bir yenilenme ve genişletilme çalışması geçirmiştir. Medine'ye gelen sel sularının engellenmesi için setler yapılmıştır.

Nüfus ve İskân Politikası: Hz. Osman Dönemi, fetihlerin sebep olduğu çok hızlı nüfus artışına sahne olmuştur. Ayrıca nüfusun yapısı değişmiş ve başka etnik kökenden çok sayıda insan devletin vatandaşı haline gelmiştir. Nüfustaki Arap kökenlilerin ağırlığı, yerini kozmopolit bir yapıya bırakmıştır. Hz. Ömer tarafından uygulanan Medine'ye göç kıstlaması kaldırılmış, bunun yanında Muhâcirlerin Medine dışına çıkmalarına izin verilmiştir.

Ekonomi: Hz. Osman'ın halifeliğinde Hz. Ömer Dönemi'nin ekonomik yapısı muhafaza edilmiş, gelir ve gider türleri değiştirilmemiştir. İlerleyen süreçte fetihlerin durması ile birlikte devlet gelirlerinde ciddi azalmalar meydana gelmiştir. Ganimet alınamaması asker sınıfının geçimini zora sokmuş ve özellikle ordugâh şehirler ekonomik krizle yüz yüze gelmişlerdir.

Fitne Dönemi: Hz. Osman'ın halifeliğinin yaklaşık olarak ikinci yarısından itibaren ortaya çıkan olumsuzluklar, karışılıkların yaşandığı Fitne Dönemi'ne girilmesini netice vermiştir.

Fitne Dönemini Ortaya Çıkaran Sebepler: Halife’nin üst düzey devlet makamlarına akrabalarını tayin etmesi, Ümeyyeoğullarının devletin maddi olanaklarından yararlandırılması, bazı vali ve idarecilerin yanlış tutumları, ekonomik sorunlar, sosyal yapıdaki değişim ve dönüşümler, Hz. Osman'ın bazı şahsî tasarruflarına duyulan tepki, ülke genelinde iç karışıklıklara sebep olmuştur.

Hz. Osman’ın Sorunları Çözmeye Yönelik Adımları: Halife, eyaletlerdeki problemi haber aldığında Medine'nin ileri gelenleri ile yaptığı istişare neticesinde eyaletlere müfettiş göndermiştir. Ancak bu müfettişler herhangi bir olumsuzlukla karşılaşmadıklarını bildirmişlerdir. Halife'nin muhalefeti susturma yöntemlerinin başında sürgün gelmektedir. Ancak sürgün kararlarına gösterilen tepki, daha büyük sorunların yaşanmasına neden olmuştur. Attığı adımların çözüm getirmediğini ve ülkede durumun giderek kötüleştiğini gören Halife, eyalet valilerini hicri 655 ve 656 yıllarında toplantıya çağırmış ancak bu toplantılarda ortak bir çözümde uzlaşılamamıştır.

Halife’ye Karşı İsyan Edilmesi: Hz. Osman’ın attığı adımların sonuçsuz kalması ve süreç içerisinde sorunların kökleşmesi, karışıklıkların isyana dönüşmesine yol açmıştır. Halife Mısır, Kûfe ve Basra’dan gelen isyancılar tarafından evinde kuşatılmış, iki ay süren bu kuşatmada yiyecek ve su temini engellenmiş Halife’nin görevi bırakmaması karşısında isyancılar evine girerek Halife’yi şehit etmişlerdir.