Zekât I

Zekâta tâbi olan hayvanlar deve, koyun ve sığır olmak üzere üç cinstir. Keçiler koyun cinsinden, mandalar da sığır cinsinden sayılır

Zekât, belirli nitelikteki kimselerin belirli hak sahiplerine ödemesi gereken belirli bir maldan ibarettir. İslam'ın beş temel rüknünden birini oluşturan zekât akıllı, ergen, hür ve zengin her müslüman üzerine farz -ı ayndır. Farz oluşu kitap, sünnet ve icma ile sabittir. Zekâtın ibadet niteliği dışında gerek bireyler, gerekse toplum için birçok faydaları vardır.

Zekâtın vücup sebebi zenginliktir. Bir kişinin zekât yükümlüsü olması için sahip olduğu mal ve servetin nisaba ulaşmış olması, temel ihtiyaçlardan fazla olması, borç karşılığı olmaması, tam mülk olması, artıcı özelliğe sahip olması ve üzerinden bir yıl geçmiş olması gerekir.

Zekâtın dinen geçerli bir şekilde ödenmesi için de zekâta niyet edilmesi ve zekât verilecek malın doğrudan hak sahibine temlik edilmesi şarttır. Klasik eserlerde zekât düşen mallar, hayvanlar, altın ve gümüş, ticaret eşyası, maden ve defineler, toprak ürünleri şeklinde beş ana grupta ele alınır. Günümüzde bunlara ek olarak paralar, sanayi malları, gayri menkuller, nakil vasıtaları hisse senedi ve tahviller gibi zekâta tabi yeni mal türleri ortaya çıkmıştır. Bu mal gruplarıyla ilgili ortak hükümlerin yanında her bir mal grubuna ait özel hüküm ve görüşler de söz konusudur.

Zekâta tâbi olan hayvanlar deve, koyun ve sığır olmak üzere üç cinstir. Keçiler koyun cinsinden, mandalar da sığır cinsinden sayılır. Atlardan zekât gerekip gerekmediği konusunda ise alimler arasında görüş ayrılığı vardır.

Altının zekât nisabı 20 miskal yani 80.18 gram, gümüşünki ise 200 dirhem yani 595 gramdır. Altın ve gümüşten verilecek zekât oranı kırkta birdir.

Günümüzde kullanılan madeni ve kağıt paraların nisabı altına göre belirlenir.

Ticaret niyetiyle elde bulundurulan ve fiilen satışa arz edilen her çeşit maldan kırkta bir oranında zekât vermek gerekir. Bunların nisabı da altın ve gümüşe göre hesap edilir.

Toprak ürünlerinde Ebu Hanife'ye göre nisap aranmaz, diğer fakihlere göre beş vesk, mesela buğday için 653 kg'a kadar zekât yoktur. Toprak ürünlerinin zekât oranı toprağın sulama durumuna ve diğer harcamalara göre onda bir veya yermide bir oranında olur.

Hanefi mezhebine sadece altın, gümüş, demir gibi eritilip dökümü yapılabilen madenler zekât gerekir. Diğer madenler ticarete konu olmadıkça zekât dışıdır. Madenlerin zekât bakımından nisaba erişmesi ve üzerinden bir yıl geçmesi gerekmez. Bunlardan beşte bir oranında zekât alınır.

Günümüzde yeni ortaya çıkan veya farklı boyutlar kazanan sanayi tesisleri, gayrimenkul ve nakil araçları, hisse senedi ve tahviller vb. yeni mal varlıkları veya gelir kalemlerinin zekâtı konusund İslam bilginlerinin farklı görüşleri bulunmakla birlikte bunlardan ticaret mallarının tabi olduğu esaslar çerçevesinde zekât verilmesi gerektiği yönünde baskın bir kannat bulunmaktadır.