Bireysel Ahlak ve Ahlak Eğitimi

Genelde dinlerin, özelde ise İslam dinin, inanç ve ibadet esaslarından sonra üzerinde durduğu en temel konulardan birisi ahlaktır.

İslam inanç, ibadet ve ahlak kavramları ile ilişkili olarak kendi içerisinde her üç kavramın birbirini tamamlamasından ve diğerinin ön şartı olmasından kaynaklı bir sistem oluşturmuştur.

İslam dini açısından birey kavramının önemini; insandan aklını kullanmasının ve düşünmesinin istenmesinde, herkesin inancının öznel oluşunda ve bu konuda ona baskı yapılmamasında görebiliriz.

Ahlak; genel tanımı ile düşünce, duygu ve vicdan ile davranış arasındaki uyumluluk ve tutarlılıktır. Ahlak, genel olarak teorik ve pratik ahlak diye ikiye ayrılmaktadır.

Felsefeciler ise ahlakı; normatif ahlak, meta ahlak ve uygulamalı ahlak diye üç başlıkta ele almaktadırlar.

Ahlakî davranışın, "özerklik" ve "karşılıklılık" diye iki temel özelliği vardır.

Ahlak kuralları, öznel ve nesnel olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Yine ahlakın bilgi, davranış ve duygu olmak üzere üç boyutu bulunmaktadır.

Bireysel ahlaklılık, yani erdemlilik, bilgiye muhtaçtır. Zira erdemli insan bilgili insandır.

Bireysel ahlak emirler, yasaklar ve mubahlar olmak üzere üç kısımdan oluşmaktadır.

Bireysel ahlak, bireyin kendi iç dünyası ile olan münasebetlerinden doğan ahlaki davranışlar ve bireyin Allah ile olan doğan davranışlar olmak üzere iki kısımdan oluşmaktadır.

Ahlakın imkânı yani değişip değişmemesi konusunda ahlak değişmeyeceğini savunanlar, doğal ahlakın değişmeyeceğini ancak kazanılmış ahlakın değişebileceğini savunanlar ve bütün huyların mutlak şekilde değişebileceğini ileri sürenler olmak üzere üç görüş vardır. Bu görüş ayrılıklarının belirgin sebebi ise; huy, mizaç, karakter, kişilik ve ahlak kelimelerinin birbirleriyle olan farklılıklarından olarak gösterilmektedir.

Akıl ve irade sahibi bir varlık olarak yaratılmış olan insanın yeteneklerinin bir kısmı fıtratı gereği, bir kısmı da eğitim ve öğretimle elde edilir.

Ahlak eğitiminin dört basamağı vardır: Bunlar sınır belirleme, değerlerin belirginleştirilmesi, karakter oluşturma ve ahlaki kavrayıştır.

Ahlak ve değerler eğitiminin iki boyutu bulunmaktadır: Nefis eğitimine bağlı olarak karakter ve şahsiyet eğitimi; dini ve manevi değerlerin aktarımına bağlı olarak kültürel eğitim. Ahlak eğitimi, kişinin şahsiyet ve karakter eğitimini ifade eder.

Ahlak eğitimi süreci, basit anlamıyla, çocuğun toplumsallaşması, yani onun toplumun uyumlu bir üyesi olacağı tarzda eğitilmesini kapsar.

Çocuğun kültürel norm ve standartlara uymayı öğrenmesi, birçok ahlakî davranışın temelini oluşturur.

Gerçekte, birçok sosyal davranışın ahlakî içeriği vardır. Toplumda insan ilişkilerini düzenleyen kural ve değerlere uyulması yönünde zorlayıcı bir talep ve teşvik vardır. Çocuk bu talepleri "içselleştirme" yoluyla tedrici olarak öğrenir ve benimser. Bu toplumsal talep ve beklentilerin önemli bir kısmı çocuğun vicdanının içeriğini oluşturur.

Ahlak eğitimi etkileyen unsurlar olarak aile, okul, öğretmen, arkadaş çevresi ve medya olarak ele alınmaktadır.

İslâm’da ahlak eğitimi henüz çocuk doğmadan, eş seçimiyle başlar.

Ahlaki davranışların en temel özelliği, içgüdü ve reflekslerden ayrılarak bilinçli bir tercih şeklinde ortaya çıkmasıdır.

Parçadan bütüne doğru gidilirse, bireysel ahlak toplumsal ahlakın temelidir.

Ahlak eğitimi ve öğretimi, insanın, doğumundan itibaren iyi örneklerle yaşamasını, iyi eylemlerde bulunmaya alıştırılmasını, bencil ve her türlü aşırılıklara, çirkinliklere, kötü istek ve ihtiraslara karşı koyabilecek ruhî direnci kazanmasını sağlayabilecek nitelikte olmalıdır.