Kalite Güvence Sistemi ve Standartlar

Kalite çok eski tarihlerden bu yana varlığını hissettiren bir olgudur. İnsanoğlu hangi işle uğraşırsan uğraşsın sonucunda verimli olabilmek için memnun etmesi gereken bir müşteri kitlesi ile karşı karşıyadır. Bu yüzden kalite, sürekli gelişen ve önemi gittikçe artan bir kavram hâline gelmiştir. Kalite, çok boyutlu olmasından dolayı kalite için değişik tanımlar yapılmaktadır. Bu tanımlara arasında TS 9005 -ISO 8402'ye göre yapılan tanımda kalite, bir ürün veya hizmetin belirlenen veya olabilecek ihtiyaçları karşılama kabiliyetine dayanan özelliklerinin toplamıdır.

Kaliteyi kontrol eden faktörler dokuz temel unsur 9M kuralı olarak bilinen pazar (market), para (money), yönetim (management), insan (men), motivasyon (motivation), materyal (material), makine (machine), modern bilgi metotları (modern information methods), montaj ürüne ait gereksinimlerdir (mounting product requirements).

Kalite, ürün ve hizmetlerde meydana gelebilecek sorunlara tasarım aşamasında çözümler sunma, müşteri açısından ürün ve hizmetlerin yeterliliği konusundaki geri dönüşleri alma, deneyimli, eğitimli ve ihtiyaç duyulan araç -gereçlerle donanımlı personeller yardımıyla verimlilik sağlama, iş akışında doğruluk, zaman ve hıza önem verme gibi bir takım önemli özelliklere sahiptir.

Kalite güvencesi, ürün ya da hizmetin kalite için belirlenmiş gereklilikleri karşılanmasında yeterli güveni sağlayacak planlı ve sistematik çalışmalar bütünüdür. Kalite güvencesinde esas, müşterilere beklentilerinin karşılanacağı noktasında güvence vermektir. İşletmelerde kalite güvencesinin sağlanması ile ilgili görev, üst yönetimin gerçekleştirmesi gereken ve başkalarına devredemeyeceği bir işlemdir.

Kalite çemberi; aynı işyerinde çalışan veya benzer işleri yapanların, gönüllülük esasına dayalı, kendi alanlarında karşılaştıkları veya karşılaşabilecekleri sorunları saptamak, kestirebilmek, analiz etmek ve bu tür sorunlara çözüm bulabilmek için oluşturdukları, düzenli aralıklarla toplanan küçük çalışma gruplarıdır. Kaliteyi, üretkenliği, güvenliği arttırıp maliyeti azaltmak, çalışanlara bilgi ve becerilerini kullanma şansı vermek, takım ruhunu, çalışanların farklı düzeyleri ve bölümleri arasında uyumluluğu teşvik etmek, liderlik kalitesi dahil olmak üzere kendini ve karşılıklı gelişimi teşvik etmek, çalışanların motivasyon ihtiyaçlarını karşılamak, çalışanların iş hayatının kalitesini arttırmak ve daha büyük bir iş güvenliği bilinci oluşturmak gibi amaçlar taşımaktadır.

Standardizasyon; belirli bir çalışmayla ilgili olarak ekonomik fayda sağlamak üzere, tüm ilgili tarafların yardım ve işbirliği ile belirli kurallar koyma ve bu kuralları uygulama biçimidir. Standart ise standardizasyon çalışması sonucu ortaya çıkan belge (doküman) ya da eserdir.

Dünyada önemli sayılabilecek ilk standart çalışmaları 1901 yılında kurulmuş olan İngiliz Standartları Enstitüsü (BSI) yapmıştır. Uluslararası bir standart kurumu olarak 1906 yılında faaliyete geçen teşkilat ise Uluslararası Elektroteknik Komisyonu (IEC)’dur. 1947 yılında dünyanın gelişmiş ülkeleri tarafından Uluslararası Standardizasyon Teşkilatı (International Organization for Standardization=ISO) kurularak, çalışmalarına başlamıştır.

Ülkemizde 16 Ekim 1954 tarihinde Türk Standartları Enstitüsü (TSE) kurulmuştur. Türk Standartları Enstitüsü, 22 Kasım 1960 tarihli 132 Sayılı Kanun’la bugünkü yapısına kavuşmuştur. TSE bu tarihten itibaren önemli bir atılımla dünyadaki gelişmelere göre ülkemizde standartların düzenlenmesi ve kalite yönetim sistemi kurulmasıyla ilgili bilgilendirme çalışmaları yapmaktadır.

Standardizasyon üreticiye, tüketiciye ve ülke ekonomisine önemli faydalar sağlar. Uygun bir kaliteyle birlikte seri üretim yapılabilmesine imkân sağlamak, tüketicinin ucuza mal ve hizmet alabilmesini kolaylaştırmak ve ülke mallarının dış pazarlarda kötü imaj edinmesini önlemek bu faydalara örnek olarak verilebilir.

Türkiye’de sadece, TSE tarafından hazırlanan standartlar, Türk Standardı adını alır. Genel olarak standartların hazırlanmasında; ülke şartları, can ve mal güvenliği, gümrük birliği, üretim ve ihracatı geliştirme, ithalatı denetleme, tüketici sorunları, kalite ve çevre konularına öncelik verilir.

Son yıllarda, özellikle kalite ve çevre konusundaki sistem arayışlarının sonucunda Uluslararası Standardizasyon Teşkilatı (ISO) tarafından hazırlanmış bulunan bazı standartlar entegre edilmiştir. Bu standartlardan; ISO 9000 serisi Kalite Sistem Standartları, ISO 14000 serisi Çevre Yönetim Standartları, ISO 22000 HACCP Gıda Kalite Yönetim Sistemi ve OHSAS 18001 İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi TSE tarafından Türk Standardı haline getirilmiş ve uygulamaya konulmuştur.

ISO 9000 Kalite Yönetim Sistemi Standartları Serisi, etkili bir yönetim sisteminin kurulması, dokümante edilmesi ve sürdürülebilirliği konularına ışık tutmaktadır. Tip, büyüklük ve sağladığı ürün veya hizmetlere bakılmadan bütün kuruluşların uygulayabilmesi için gerekliliklerinin genel olması amaçlanmıştır.

ISO 14001 Çevre Yönetim Sistemi, çevresel sorumluluklarını yönetmek isteyen her türlü şirket ve kuruluş için tasarlanmış uluslararası bir standarttır. Bu standart, kârlılığı korumakla çevre üzerindeki olumsuz etkilerin azaltılması arasındaki hassas dengeyi korumak için tasarlanmıştır. ISO 14001 Çevre Yönetim Sistemi Standardı, faaliyetine veya sektörüne bakılmaksızın herhangi bir kuruluş tarafından kullanılabilir.

ISO 22000 Uluslararası Standartlar ailesi gıda güvenliği yönetimini ele almaktadır. Gıda güvenliğini sağlamak için gıda güvenliği tehlikelerini kontrol etme yeteneğini göstermek için bir organizasyonun ne yapması gerektiğini ortaya koyar. ISO 22000 Gıda Güvenliği Yönetim Sistemi Standardı; büyüklüğü veya konumu ne olursa olsun gıda zincirindeki herhangi bir kuruluş tarafından kullanılabilir.

OHSAS 18001 iş sağlığı ve güvenliği yönetiminde en iyi uygulama gerekliliklerini belirten bir standarttır.