İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sisteminin Yapısı

İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sisteminde, özellikle TS EN ISO 9001-2000 Kalite Yönetim Sistemi, TS EN ISO 14001 Çevre Yönetim Sistemi, TS (OHSAS) 18001 İSG Yönetim Sistemi olmak üzere, üç temel yönetim anlayışı öne çıkmaktadır.

Bu üç yönetim sisteminde sistemin de, Müşteri-Çevre-Çalışana Odaklılık, Liderlik, Çalışanların Katılımı, Süreçlerle Yönetim, Sistem Yaklaşımı (PUKÖ Döngüsü), Sürekli Öğrenme, Yenilikçilik ve İyileştirme, Gerçeklere Dayalı Karar Verme, Taraflarla İşbirliği Prensipleri ortaktır.

Ülkemize bakıldığında, Türk Standartları Enstitüsü tarafından Kabul Gören Yönetim Sistemleri ise; TS EN ISO 9001 Kalite Yönetim Sistemi, TS EN ISO 14001 Çevre Yönetim Sistemi, TS 18001 İş Sağlığı ve Güvenliği Sistemi, TS EN ISO 22000 Gıda Güvenliği Yönetim Sistemi, TS ISO/IEC 27001 Bilgi Teknolojisi – Güvenlik Teknikleri – Bilgi Güvenliği Yönetim Sistemleri – Gereksinimleri, TS EN ISO 13485 Kalite Sistemleri-Tıbbi Cihazlar–EN ISO 9001 Standardının Uygulaması İçin Özel Şartlar'dır.

Ülkemizde İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi modelinin tasarlanmasına esas teşkil edecek hususların; İş Sağlığı ve Güvenliği Mevzuatı hükümlerini karşılayıcı nitelikte, eğitim, kültür, gelişmişlik, anlayış, uygulama, vb. yönlerden ülke gerçeklerine uygun, uygulanabilir, sürdürebilir, kolay anlaşılır, katılımcılığı ön plana çıkaran bir sistem oluşturmak üzere mutlaka olması gerekli kriterler belirlenmiştir.

İSG ile ilgili ilk standart İngiliz Standartları Enstitüsü (British Standart Institute-BSI) tarafından BS 8800 ismiyle 1996 yılında yayınlanmıştır.

Hem ülkemizde ve hem de küresel olarak en fazla tercih edilen standartlar olmaları nedeniyle İş Sağlığı ve Güvenliği Değerlendirme Serileri 18001 (Occupational Health and Safety Assessment Series-OHSAS) ile ILO İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi Rehberi 2001 kapsam içine alınmıştır.

Ülkemizde İSG uygulamalarının gözden geçirilip yeniden düzenlenip geliştirilmesi ve AB uyum süreci kapsamında 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu ve ikincil düzenlemeler yürürlüğe girmiştir. Bu kapsamda ülke ve iş yeri İSG uygulamalarının özellikle Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) ve dünya genelinde kabul gören bir “Sistem” yaklaşımı içinde ele alındığı söylenebilir.

İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi ; belirli amaç ya da amaçların gerçekleştirilmesi için var olan, aralarında anlamlı bir ilişki bulunan, birden çok bileşenden oluşan ve ilişkilerde bileşenlerin oluşturduğu bir bütünlük bulunan oluşumlara sistem denir.

İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistem yaklaşımı; sistemi oluşturan parçalara ayrı ayrı odaklanmak yerine tüm sistemi bir bütün olarak ele alan, disiplinler arası bir yaklaşımdır.

İş Sağlığı ve Güvenliği uygulamalarının düzenlenmesi, denetlenmesi ve uygulanmasında etkisi olan ulusal ve uluslararası kuruluşlara baktığımız zaman. Uluslararası anlamda; Uluslararası Çalışma Örgütü (International Labor Organization), Dünya Sağlık Örgütü (World Health Organization), Avrupa Birliği direktifleri, Avrupa İş Sağlığı ve Güvenliği Ajansı (EU-OSHA), Amerika İş Sağlığı ve Güvenliği İdaresi (Us-osha), ulusal kuruluş olarak; Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı (ÇSGB) dir.

Ülkemizde 16 Ekim 1954 tarihinde Türk Standartları Enstitüsü (TSE) kurulmuştur. Türk Standartları Enstitüsü, 22 Kasım 1960 tarihli 132 Sayılı Kanun’la bugünkü yapısına kavuşmuştur. TSE bu tarihten itibaren önemli bir atılımla dünyadaki gelişmelere göre ülkemizde standartların düzenlenmesi ve kalite yönetim sistemi kurulmasıyla ilgili bilgilendirme çalışmaları yapmaktadır.

Standardizasyon üreticiye, tüketiciye ve ülke ekonomisine önemli faydalar sağlar. Uygun bir kaliteyle birlikte seri üretim yapılabilmesine imkân sağlamak, tüketicinin ucuza mal ve hizmet alabilmesini kolaylaştırmak ve ülke mallarının dış pazarlarda kötü imaj edinmesini önlemek bu faydalara örnek olarak verilebilir.

Türkiye’de sadece, TSE tarafından hazırlanan standartlar, Türk Standardı adını alır. Genel olarak standartların hazırlanmasında; ülke şartları, can ve mal güvenliği, gümrük birliği, üretim ve ihracatı geliştirme, ithalatı denetleme, tüketici sorunları, kalite ve çevre konularına öncelik verilir.

Son yıllarda, özellikle kalite ve çevre konusundaki sistem arayışlarının sonucunda Uluslararası Standardizasyon Teşkilatı (ISO) tarafından hazırlanmış bulunan bazı standartlar entegre edilmiştir. Bu standartlardan; ISO 9000 serisi Kalite Sistem Standartları, ISO 14000 serisi Çevre Yönetim Standartları, ISO 22000 HACCP Gıda Kalite Yönetim Sistemi ve OHSAS 18001 İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi TSE tarafından Türk Standardı haline getirilmiş ve uygulamaya konulmuştur.

ISO 9000 Kalite Yönetim Sistemi Standartları Serisi, etkili bir yönetim sisteminin kurulması, dokümante edilmesi ve sürdürülebilirliği konularına ışık tutmaktadır. Tip, büyüklük ve sağladığı ürün veya hizmetlere bakılmadan bütün kuruluşların uygulayabilmesi için gerekliliklerinin genel olması amaçlanmıştır.

ISO 14001 Çevre Yönetim Sistemi, çevresel sorumluluklarını yönetmek isteyen her türlü şirket ve kuruluş için tasarlanmış uluslararası bir standarttır. Bu standart, kârlılığı korumakla çevre üzerindeki olumsuz etkilerin azaltılması arasındaki hassas dengeyi korumak için tasarlanmıştır. ISO 14001 Çevre Yönetim Sistemi Standardı, faaliyetine veya sektörüne bakılmaksızın herhangi bir kuruluş tarafından kullanılabilir.

ISO 22000 Uluslararası Standartlar ailesi gıda güvenliği yönetimini ele almaktadır. Gıda güvenliğini sağlamak için gıda güvenliği tehlikelerini kontrol etme yeteneğini göstermek için bir organizasyonun ne yapması gerektiğini ortaya koyar. ISO 22000 Gıda Güvenliği Yönetim Sistemi Standardı; büyüklüğü veya konumu ne olursa olsun gıda zincirindeki herhangi bir kuruluş tarafından kullanılabilir.

OHSAS 18001 iş sağlığı ve güvenliği yönetiminde en iyi uygulama gerekliliklerini belirten bir standarttır.