İş Sağlığı ve Güvenliği Acil Durum Planları ve Yönetimi

Acil Durum; Yönetmeliğe göre acil durum, toplumun tamamının veya belli kesimlerinin normal hayat ve faaliyetlerini durduran veya kesintiye uğratan ve acil müdahaleyi gerektiren olayları ve bu olayların oluşturduğu kriz hâlidir.

İSG açısından acil durumlar; yangın, patlama, tehlikeli kimyasal madde yayılımı, doğal afetler, ilkyardım ve tahliye gerektirecek olay ve kazalar, gıda zehirlenmesi, sabotaj gibi durumlardır.

Acil Durum Planı; acil durumlarda (doğal afetler, yangın, kimyasal ya da basınçlı kapların patlaması, sabotaj, terör saldırısı vb. ) yapılacak müdahale, koruma, arama-kurtarma ve ilk yardım iş ve işlemlerinin nasıl ve kimler tarafından yapılacağını gösteren ve acil durum öncesinde hazırlanması gereken planlardır.

Acil Durumların Belirlenmesinde; risk değerlendirmesi sonuçları, yangın, tehlikeli kimyasal maddelerden kaynaklanan yayılım ve patlama ihtimali, ilk yardım ve tahliye gerektirecek olaylar, doğal afetlerin meydana gelme ihtimali ve sabotaj ihtimali göz önünde bulundurularak plan yapılmalıdır.

Önleyici tedbirler; herhangi bir acil durum meydana gelmeden alınan önlemleri, yapılan çalışmaları ifade eder.

Sınırlandırıcı tedbirler; acil durumun oluşmasının engellenemediği durumlarda bu acil durumun etkilerini sınırlandırıcı tedbirlerin alınması anlamına gelir.

Acil durum yönetimi, her türlü tehlikenin etkilerine karşı hazırlıklı olmak, tehlikeleri hafifletmek ya da önlemek, müdahale etmek ve iyileştirme amacıyla eldeki kaynakların kullanılması, analizi, planlaması, karar verme ve değerlendirilmesi süreci olarak tanımlanmaktadır. Acil durum yönetiminin amacı, bir acil durum meydana geldiğinde hayatları kurtarmak, yaralanmaları önlemek, mülkü ve çevreyi korumaktır.

Acil Durum Yönetimi ve Aşamaları; zarar azaltma (önleme), hazırlıklı olma, müdahale, iyileştirme (yenilenme) olmak üzere 4 aşamadan oluşur.

Afet; çeşitli doğa olaylarının sebep olduğu yıkım olarak tanımlamakta. İnsanlar için fiziksel, ekonomik ve sosyal kayıplar doğuran, normal yaşamı ve insan faaliyetlerini durdurarak veya kesintiye uğratarak toplulukları etkileyen ve etkilenen topluluğun kendi imkan ve kaynaklarını kullanarak üstesinden gelemeyeceği doğal, teknolojik ve insan kaynaklı olayların sonuçlarına afet denilmektedir.

Afetleri; doğal, insan ve teknoloji kaynaklı olmak üzere üçe ayırabiliriz.

Afetler; savunmasızlık, tehlike ve yetersiz kapasite ya da potansiyel afet risklerinin azaltma çalışmalarında yetersiz kalınması durumunda ortaya çıkan bir durumdur.

Afet yönetimi; afete neden olabilecek olayların önlenmesi veya zararlarının azaltılması maksadıyla, afetlere hazırlık ve onların olası risk ve zararlarının azaltılması ile birlikte afetlerden sonra müdahale etme ve iyileştirme gibi çalışmaların tümünde yapılması gereken çalışmaların, toplumun her kesimini kapsayacak şekilde planlanması, yönlendirilmesi, desteklenmesi, koordine edilmesi, gerekli mevzuat ve kurumsal yapılanmaların oluşturulması ya da yeniden düzenlenmesi ve etkin ve verimli bir uygulamanın sağlanabilmesi için toplumun tüm kurum ve kuruluşlarıyla, kaynaklarının bu ortak amaçlar doğrultusunda yönetilmesidir.

Kriz; önceden beklenilmeyen ve sezilmeyen, örgüt tarafından acele cevap verilmesi gereken, örgütün önleme ve uyum mekanizmalarını yetersiz hale getirerek, mevcut değerlerini, amaçlarını ve varsayımlarını tehdit eden gerilim durumudur. Genel olarak bir denge durumunun bozulması olarak ifade edilmektedir. Bu denge durumu, bireysel bazda ve örgütsel bazda olabileceği gibi grup bazında ve doğal durumlarda da olabilmektedir

Kriz yönetimini, olası kriz durumlarına karşı kriz sinyallerini alma, yorumlama, mümkün ise krizi engelleme, kriz engellenemeyip meydana geldikten sonra ise gerek bireysel, gerek örgütsel gerekse ülke düzeyinde hedef, amaç ve menfaatler korunarak krizin en az zararla atlatılmasını sağlama; kriz meydana geldikten sonra ise gerekli derslerin alınıp iyileştirme ve yeniden inşa amacıyla gerekli plan, program ve politikaların uygulanması, kontrolü ve denetimi gibi faaliyetleri içeren ve normalden farklı özellikler gösteren bir yönetim modeli olarak tanımlamaktadır.

Risk; bir tehlikenin belli bir zaman ve mekânda gerçekleşmesi durumunda tehdit altında olan unsurların (bölgenin sakinleri, özellikleri, etkinlikleri, özgün tesisleri, tabi ve kültürel kaynakları, vb) alacağı hasarın düzeyine bağlı olarak oluşacak potansiyel kayıplar olarak tanımlanabilir. Riskler hem olumsuz yavaş uzun vadeli eğilimleri hem de bir anda meydana gelebilen kriz olaylarını kapsar.

Risk yönetimi; bir örgütün insani, fiziksel ve finansal değerlerini korumak için yürütülen koordine edilmiş çaba olarak tanımlamaktadır.

Afet Yönetim sistemleri; afet öncesi, sırasında ve sonrasındaki faaliyetleri kapsayan mevcut hukuki ve kurumsal yapı ile uyumluluk gösteren diğer bir faaliyet konusu olan olağanüstü hal planlama çalışmalarını da içeren afet öncesinde zararların azaltılmasını, afet sırasında hızlı müdahale, etkili ve kapsamlı kurtarma ile ilk yardım çalışmalarını içeren, afet sonrasında ise ekonomik, psikolojik ve toplumsal hasarların onarılmasını ve normal hayata dönüşü sağlayan yönetim sistemlerine afet yönetim sistemleri denir.